Sound of Silence

Søndag før pinse, 02.06.2019
GT III. 1.Kong 19, 3b-13
Hamre kyrkje. (50-års konfirmantar)

Profeten Elia er ein av dei mest forunderlege personane vi møter i GT. «-en av de merkverdigste profetene og usedvanlige skikkelsene som historien kjenner» skriv Den katolske kyrkja i Norge om han på sine nettsider.
Elia er for eksempel mannen vi kan lese om som vart henta direkte opp til himmelen i ei vogn av eld (2.Kong 2.11)
Det er ein mann vi merkeleg nok også møter i NT. Der kan vi lese om korleis han stod fram den gongen Jesus tok med seg Peter, Jakob og Johannes opp på eit høgt fjell, og desse tre læresveinane fekk sjå Jesu guddom. Jesus vert forklåra for augo deira, står det. Ved det høvet dukka det brått opp to figurar vi elles berre kjenner i frå GT. Det var Moses, og det var Elia. Og vi les at Peter ville byggje hytter til desse tre, Jesus, Moses og Elia.

Her og no kan vi ikkje gå veldig djupt inn i alt som skal ha hendt med denne forunderlege figuren frå GT.
Vi flyttar oss likevel tilbake i tid frå det som hende på fjellet med Jesus, Moses og Elia; det handlar om nesten 900 år, til den tida då kong Ahab regjerte i Israel. Det var i ein periode på 22 år mellom år 871 og år 852 f.Kr. Denne kongen vert i GT framstilt som ein ugudeleg konge. Han «-gjorde det som vondt var i Herrens auge» (1.Kong 16,30). Saman med dronninga, Jesabel, opna denne kongen for å dyrke heilt andre gudar enn Israels Gud. Det dreia seg om tilbeding av Baal-gudane. Det står så sterkt om kong Ahab at «han heldt fram med å gjera HERREN, Israels Gud, rasande» (1Kong 16,32)

Inn i dette vart så profeten Elia sendt frå Gud for å forkynne Guds vilje for Israels folk.
Men det var ingen dans på roser å skulle vere profet i ei slik tid. Profeten fekk aldri anna enn motstand. Mange stod han etter livet, ikkje minst dronning Jesabel.

Konflikten med kongen og dronninga toppa seg kanskje høgast då Elia utfordra kongen ved å skulda han for å føre ulukke over landet ved Baal-dyrkinga. (1.Kong 18,18)
Det var ein kjempekonfrontasjon mellom profeten og prestane som dyrka Baal. 
Baal-dyrkarane fekk aldri den guden dei trudde på til å brenne opp offeret deira.
Elia, derimot, dynka sitt offer i store mengder vatn. «Då fór HERRENS eld ned og øydde både brennofferet og veden, steinane og jorda….» (1.Kong 18,38)

Trass i kongeleg motstand og forfølging kan vi heile tida her i 1.Kongebok lese korleis Elia var under Guds omsorg.
Merkelege ting hende. Profeten flykta, og gøymde seg ved bekken Kerit, aust for Jordan. Der var det to ramnar som kom med mat til han,
Vi møter han også saman med enkja i Sarepta, ho som gav profeten mat endå ho så å seie ikkje hadde noko å ete i det det heile. Då vart det slik at mjølkrukka til enkja i Sarepta aldri gjekk tom for mjøl, og oljen i mugga hennar tok aldri slutt.
Og vi brukar framleis uttrykket «Sareptas krukke» om noko som synest utømmeleg.

Profeten Elia: «-en av de merkverdigste profetene og usedvanlige skikkelsene som historien kjenner»

Kan alt dette verkeleg ha hendt?
Ramnane som kom med brød og kjøt til han?
Det at Elia ikkje berre gav opphav til uttrykket «Sareptas krukke», men at han også gav livet tilbake til enkja sin døde son? At han vart teken direkte opp til himmelen i ei eldvogn? Eller at han dukka opp, lys levande i lag med Moses på Jesu tid, 900 år seinare?

Spør du teologane, så vil det neppe vere vanskeleg å finne meir eller mindre gode forklaringar, kanskje til og med bortforklaringar, eller i alle fall oppfatningar av det mange vil kalle mytiske drag ved desse forteljingane.

Sjølv er eg ikkje så tungt oppteken av om bokstavane i forteljinga verkeleg er bokstavlege, eller om det finst andre måtar å tolke og forklare tekstane på.
På den eine sida er det for ein som trur på den allmektige Gud som skapte himmel og jord; eller ein Gud som også vakte Jesus opp att frå døden; ikkje ein umogeleg tanke å ta til seg som sanning at Bibelorda er bokstavleg meinte.
På den andre sida er det heilt tydeleg at mangt og mykje av det vi les i Skrifta aldri er meint å skulle oppfattast som anna enn bilete på noko djupare og viktigare.

På denne søndagen møter vi i alle fall denne forunderlege profeten i ein fortvila situasjon. Han er livredd. Redd fordi dronning Jesabel vil drepe han fordi Elia på si side hadde late drepe alle Baal-prestane som svikta då dei påkalla sine gudar ved den store offerkonkurransen. Han rømmer ei dagsreise ut i ørkenen. Han ber til Gud om å få døy.

Men Gud vil noko heilt anna enn døden for Elia.
Gud vil demonstrere sitt nærvær.

Kjære alle dykk som kom hit til Hamre kyrkje på denne siste søndagen før det snart er pinse.
Nokre kom fordi de vill døype det vesle barnet dykkar.
Mange kom fordi de ville feire at de vart konfirmerte her i denne kyrkja for 50 år sidan.
Andre kom hit fordi de rett og slett går til kyrkje som ein naturleg del av livet. Søndag veit du kvar du har din plass når kyrkjeklokka kallar på deg.

Til dykk alle seier eg: Så fint at du er her.
Så fint at du orkar å lytte til ei merkeleg forteljing frå fleire tusen år tilbake i tid. Eg trur denne forteljinga har noko å vise deg, å lære deg, eller å gjere klårt, også for meg som er prest på denne søndagen, søndag før pinse.

Eg har forsøkt å dra opp nokre strekar av eit bilete av kven profeten Elia var. «-en av de merkverdigste profetene og usedvanlige skikkelsene som historien kjenner»

La du merke til kva eg nett sa om han? Eg trur det må repeterast. Eg sa:
Gud vil noko heilt anna enn døden for Elia.
Gud vil demonstrere sitt nærvær.

No møter vi han han altså på ei flukt både frå kongeleg raseri og frå ein Gud han har tent med iver og truskap. Men profeten kjenner på at han ikkje orkar meir: «No er det nok, HERRE, sa han»  (1.Kg 19,4) «Nok er nok» Vi har adoptert uttrykket og laga det om til eit omstridt slagord her på våre kantar også, i vår eiga samtid.

Eg veit nesten ingenting om dykk eg no snakkar til.
Men eg forstår godt at når ein fin flokk med 50-årsjubilantar kjem saman på denne måten og skal minnast ein konfirmasjonsdag for fem tiår sidan; når de så seinare i dag skal prate over kaffikoppane på Raknestunet og mimre over åra som ligg bak, så er det litt av kvart som vil dukke opp.

Kanskje vågar du også i ditt stille indre å reflektere litt over det som hende i konfirmasjonstida. På konfirmasjonsdagen? Du var nær Gud då. Kanskje kom han endå nærare deg seinare? Eller det var som om han glapp for deg. Eller du opplevde ting i livet som vart for vanskeleg. Sorg, kanskje. Motgang.

Profeten sa det slik: «No er det nok, HERRE,»
Eg ser ikkje dine tankar.
Like lite som eg kan lese tankane til nokon andre menneske.

Men eg vil minne deg om det som hende med Elia, med profeten. Han som var redd. Han som flykta. Han som ikkje orka meir. «No er det nok, HERRE, sa han» 
Guds svar til profeten var desse orda: «Gå ut og still deg opp på fjellet, for HERRENS andlet, så vil HERREN gå forbi» (1.Kg 19,11)

Kva betyr eigentleg det? Kva betyr det å stille seg opp for Herrens andlet, og at Herren skal gå forbi?
Det er ein måte å uttrykkje at no kjem ein sjanse til å oppleve noko uendeleg stort. Noko som kan gje styrke til trua. Noko som kan gje håp for dagar som skal kome. Noko som gjer at dette guddommelege som Peter, Jakob og Johannes fekk oppleve på fjellet i lag med Jesus, då dei også fekk møte den bibelske fortida i form av nettopp profeten Elia; det kan vere det også du får kjenne ein flik av. Ein flik av det himmelske. Det som er større enn oss. Større enn våre tankar. Bortanfor det vi kan forklare. Det vi skal rette ut handa og halde fast i med eit hjarte som bankar i tru.

«- still deg opp på fjellet, for HERRENS andlet, så vil HERREN gå forbi»

Desse orda er ein biletleg måte å invitere deg til ei kort stund som kan openberre for deg eit glimt av Gud. Han er der faktisk! Aldri har noko menneske sett HERREN Gud. Men i enkelte korte glimt går det an å få sjå pass at tvilen ikkje lenger er der.

Men kvar skal vi sjå? Kor er fjellet vi skal stille oss opp på? Kva er det vi skal søkje etter? Kor skal vi leite etter Gud i våre liv?

For profeten Elia vart det på denne måten:  Føre HERREN kom ein stor og sterk storm som kløyvde fjell og knuste knausar, men HERREN var ikkje i stormen, etter stormen eit jordskjelv, men HERREN var ikkje i jordskjelvet, etter jordskjelvet ein eld, men HERREN var ikkje i elden, etter elden – lyden av ei skir stille.  Då Elia høyrde den, drog han kappa føre andletet, gjekk ut og stilte seg i hòleopninga. (1. Kg 19,11-13)

Forunderlege ord. Men dei betyr rett og slett: Vi søkjer ikkje Gud i det opprørande. Det som stormar og buldrar. Det som bivrar og brenn. Gud er ikkje i det oppsiktsvekkjande. Sjamantrommene er ikkje lydar vi skal lytte etter når vi søkjer å finne Gud.

Derimot står det ord om «ei skir stille». På bokmål: «en skjør stillhet» Eller: «ei linn susing» som det stod i førre bibelomsetjing.

Dette parakdoksale er det vi skal sjå og lytte etter. Det stille. Lyden av stillheit. «The Sound of Silence» som Paul Simon så meisterleg har uttrykt det i sin vedensberømte song.

Ei skir stille. Det høyrde vi då vassdropane forsiktig draup frå eit barnehovud som Gud møtte ved døypefonten. Denne stilla kjem til uttrykk når vi sender våre bøner utan ord til Gud frå dette kyrkjerommet. Bøner om at han må halde fast i handa som vart retta mot han på ein konfirmasjonsdag for lenge sidan.
Det er stille når vi smakar, et og drikk av den heilage nattverden.

Lyden av det stille er skrudd på i dette kyrkjerommet nett no.

Vil du lytte? Kan du tru? «- still deg opp på fjellet, for HERRENS andlet, så vil HERREN gå forbi»

AMEN.

                                                    

Vår Far

Andakt publisert på heimesidene til Askøy kirkelige fellesrådhttp://www.kirken-askoy.no/?p=26933
6.søndag i påsketida. III. 26.mai 2019
Matt. 6, 7-13

Då eg var eit barn bad eg ofte min far om noko. 

Han var ein god far for meg. Han kunne gje det eg bad om. Han kunne avslå det eg bad om.
Det nærmar seg 40 år sidan far døydde. Eg ber sjølvsagt ikkje han om noko meir.
Eg håpar sønene mine kan tenkje på meg som ein god far også. Som ein dei kan kome til og be om noko når dei treng dei. Dei er vaksne sjølve, og er fedre dei òg. Farfar gler seg over å sjå god kontakt mellom barneborn og far. Mellom barneborn og farfar.

Men heile tida handlar det eg nemner her om noko internt. Eit indre anliggande i familien.
Ingen andre har eigentleg noko med korleis min far i si tid svara på det eg fann på å be han om. Heller ikkje korleis mine søner kom til meg, og kva eg svara dei.

Då er det veldig annleis med å be til Vår Far.
For han er ein far eg ikkje deler berre med søstrene mine. Han er også far for mine born. Og for mine barneborn. Han er far for kona mi òg. For hennar slekt som er noko heilt anna enn mi slekt.

Vår Far er far for så uendeleg mange.
Han er kyrkja sin far. Han er den himmelske Far med ein bustad på ei adresse vi ikkje kan søkje opp i ei kartbok eller på Google Map.

I gudstenesta ber vi i lag til vår felles Far. Til vår Skapar. Til vår Herre.

Når Herrens bøn er tema og preiketekst for ei gudsteneste, kan det vere veldig godt å starte med refleksjonar og tankar rundt dette at vi ber til han som er det sterkaste limet i vårt fellesskap. Han som er mykje meir enn ein familiefar, som kan opplevast slik eg heldigvis kan vitne om at min eigen far var. Men ein vanleg far kan også framstå som den reine tyrann som kan øydeleggje eit farsbilete i generasjonar av etterkomarar.

Han som kyrkja over heile verda kallar for Vår Far, går uendeleg langt utanpå alle jordiske fedre. Det finst heller inga god mor, om ho er aldri så kjærleg mot borna sine, som har elska så høgt som Vår Far i himmelen.

Vår bror, Gud eigen son, Jesus frå Nasaret, har lært oss korleis vi skal snakke med Far på den aller beste måte. Korleis vi skal tiltale han. Det er likt på alle språk: Pater Noster på latin, Notre Père på fransk, Áhččámet på nordsamisk.
Frå vår munn her i vest skal det lyde: Vår Far.
Det er ein tiltale som når fram – heilt dit han har si adresse: «- i himmelen.»