Mat, mirakel og makt

1.s. i fastetida. I – 01.03.2020

Arna

Matt, 4,1-11

«Sidan førte Anden Jesus ut i øydemarka for at djevelen skulle freista han.»

Jesu fastetid i 40 dagar i øydemarka, åleine med Gud, var ei direkte følgje av det vi kan lese om i linjene rett føre vår preiketekst frå starten av kap. 4 i Matteusevangeliet. Kap.3 i same evangelium sluttar nemleg med forteljinga om Jesu dåp. I det vi kan lese om Jesu dåp, ser vi m.a. at Jesus får Den Heilage Ande som ei gåve frå Gud Fader sjølv. Den treeinige Gud openberrar alle personane i guddommen samstundes ved Jesu dåp. Vi møter Jesus; vi ser Anden kome ned frå himmelen som ei due, og Guds røyst lyder frå skya.

Og denne viktige hendinga, som eigentleg fortel oss korleis Jesus, ved å verte døypt, går inn under menneskelege kår; han vert som ein av oss vanlege syndarar; denne hendinga fører altså direkte vidare til det vi les om i dag: «Sidan førte Anden Jesus ut i øydemarka»

Den Anden som Jesus fekk ved dåpen, er det som fører Jesus ut i øydemarka for at han skal faste, for at han skal vere nær sin himmelske Far og førebu seg på prøvingane som ventar han.

Og han hadde grunn til å førebu seg. For det var store prøvingar han gjekk inn i då dei 40 dagane og nettene var til ende.  

For då var han straks på pletten. Han som er vond og sløg som slangen. Djevelen sjølv. Men taktikken til djevelen er heldigvis grundig avslørt alt på Bibelens første sider. Heilt frå vi møter han når han lokkar dei første menneska, Eva og Adam, til fall, og tvers gjennom alt vi les i Bibelen, så trør Satan dei same stigane.

I gudstenesta i dag har vi alt lese om korleis djevelen skapte seg om til ein slange som smaug seg inn i Paradis og førte Adam og Eva utfor stupet. Tilsynelatande uskuldig nærma han seg dei første menneska. Lokkemiddelet hans var enkelt, men utspekulert:

- Smak og et!   - de skal bli som Gud og kjenna godt og vondt. (1.Mos.3,5)

Den første freistinga gjekk på at mennesket ville verte som Gud.
Dei ville unngå døden. Dei lytta til djevelen som laug: "De slett ikkje til å dø" sa han. Men ved å ta djevelen på ordet, i staden for å lyde Guds påbod, var det nettopp døden som vart resultatet, ikkje berre for Adam og Eva, men for heile menneskeslekta som vart deira etterkomarar.

”- No såg kvinna at treet var godt å eta av, og og ein fryd for auget – eit tillokkande tre, sidan det kunne gje innsikt. Så tok ho av frukta og åt. Ho gav òg til mannen sin, som var saman med henne, og han åt.” (1.Mos.3,6)

Tilbake til Jesus i teksten vår i dag.
Han er i same situasjon som Adam og Eva. Freistaren smyg seg innpå han. Men no er Jesus trøytt og utmatta etter lang faste. Djevelen veit at Jesus er svolten. Han lokkar ikkje med frukt. Men med brød. Dvs., han lokkar med Jesu allmakt som kan skape om steinar til brød for ein svolten mage.
 

I denne situasjonen er det at vi ser kva som bur i Jesus. I motsetnad til dei første menneska, som vart lokka i djevelens felle, så maktar Jesus å avvise djevelens freisting.

På første søndag i faste står den kristne kyrkja opp for å sjå djevelen i kvitauga. Vi vil freiste å finne ut kven det er som utfordrar Jesus og alle hans tilhengjarar så kraftig. Kven er som byd opp til kamp?

Djevelen er ingen mann med horn og geitefot. Han svingar ikkje djevelgaffelen over hovudet. Rett nok står det i skrifta at ”Motstandaren dykkar, djevelen, går omkring som ei brølande løve og leitar etter nokon å sluka.” (1.Pet. 5,8)

Men djevelen, det er han som lokkar med alt som tilsynelatande er godt og positivt.

Han lovar mat, mirakel og makt i møte med ein svolten og utsliten Jesus.

Tre gonger gjekk djevelen i nærkamp med Jesus. Tre gonger gjorde han freistnad på å lokke Jesus inn i si teneste. Tre klassiske feller stilte djevelen opp for Jesus.

Først var det maten. Den svoltne Jesus skulle gjera steinar til brød og ete seg god og mett.

Djevelen vart avvist av Jesus.

Dinest var det mirakelet som den vonde lokka med. Han ville ha Jesus til å kaste seg utfor tempelmuren, for at englar skulle kome og bere han på hender.

Framleis var Jesus avvisande.

Den tredje fella til djevelen var makta: All verdens rike og deira herlegdom skulle Jesus få om han tilbad Satan.

Vekk med deg! var Jesu klåre svar.

Mat - mirakel og makt.

Freistingar som ville lokka dei fleste av oss til fall.

Men Jesus stod fast. For han visste kva det heile dreia seg om. Han visste at her stod det om å unngå Adam og Evas grunnleggjande feilsteg - det som førte død og fortaping med seg. 
Den forførande djevelske røysta som til og med nytta Guds ord som lokkemiddel, den måtte avslørast med det same middelet: Gud ord.
Difor var Jesus kontant og krystallklår: "- Det står skrive" eller: "Det står òg skrive.."

Jesus hadde det rette svaret å møte den vonde med:

"Mennesket lever ikkje av brød åleine, men av kvart ord som går ut frå Guds munn".

Eg trur at djevelen i dag gjerne vil stengje utsynet vårt til lidande menneske rundt om i verda. Akkurat no har ei heil verd fokuset retta mot eit virus som skapar frykt og uro hjå mange. Det skulle berre mangel om ikkje styresmakter og helsevesen tar dette på alvor.

Men det er tankevekkande når vi også kan lese følgjande fakta: https://www.facebook.com/civillibertiesconsumerrightsnotolls/photos/a.753109438072351/2655832501133359/?type=3&theater

I Kina har det på to månader døydd ca 1350 menneske av Coronaviruset.
Det skaper panikk og mediestorm over heile verda.

Samstundes døyr 24.000 menneske av svolt, kvar dag.
Av desse er 3 av 4 born under 5 år. Nesten ingen skriv om dette i media.

Vi må spørje: Er det djevelen som har fått oss til å vere så passive at vi tilsynelatande nesten ikkje gjer noko som helst for å betre deira kår som svelt, eller for å dempe konfliktar mellom rike og fattige?
Er det fordi svolt ikkje er noko som rike døyr av? Er det difor vi uroar oss grenselaust for eit virus, mens det døyr ca. tusen gonger fleire pr. dag av svolt?

Djevelen vil ikkje at vi skal sitje att med ein dårleg smak eller kjenne på at livet vårt har gått sund. Men om han kan få oss til å leve slik at livet for mengder av menneske andre stader brotnar i hop, då har djevelen likevel vunne ein stor siger. Om vi kan leve slik at vi med vår levemåte provoserer dei fattige til opprør, motstand og terror, til at krigar vert utløyste, og miljøet og klima vert øydelagd, då kan den vonde smile til slutt.

I dag er vi komne til Guds hus, ikkje for å la oss vippe av pinnen av vår vonde motstandar.

Men for å la oss inspirere til å leve slik han viste at vi kan gjere det, han som ikkje let seg freiste – Jesus Kristus.

Vi må våge å seie nei til det som fortener eit nei. Vi må innrømme at vi er svake i vår vilje, at vi av vond røynsle veit at det er lett å gje etter for noko vi seinare vil angre på. Det gjeld å lære seg sjølv å kjenne på godt og på vondt.

For mange er det kanskje lett å hoppe forbi freistingane, mens andre høyrer den lokkande røysta som eit ekko frå Paradis: ”Smak og et”.
Lærdom frå den gongen er nyttig å ta med seg. Forboden frukt smakar kanskje godt der og då. Men som i Paradis: Forbanninga kan verte følgjesveinen om ein let seg lokke. Difor må vi be om mot og kraft og visdom og Ande til å seie nei til djevelens lokkemat.

Vi står ved inngangen til fastetida. Frå kyrkja kallar vi menneske til å følgje Jesus tett gjennom denne tida. Vere nær når han kjempar mot den vonde og mot freistinga. Og vite at den sigeren han vann, den skal vi få del i.

Vi vil kome til å falle der Jesus stod fast. Men fordi han stod fast og ikkje fall, så kan vi som trur på han og lever nær han; vi kan stole på at det finst nåde og tilgjeving og oppreising som vert retta ut mot falne menneske.
Når freistingane vert for store for deg og meg, då skal vi vite at han som ikkje fall står ved sida vår, reiser oss opp etter fallet og fører oss vidare.

Vår bøn til han, i fastetida, og kvar dag i året, har han sjølv lært oss:

”-lat oss ikkje koma i freisting, men frels oss frå det vonde”.  

AMEN

Det skremmande og fasinerande mysteriet

Kristi forklåringsdag, I. 16.02.2020
Biskopshavn
Matt. 17, 1-9

Det er lenge sidan eg var teologisk student. Kanskje er det difor at eg enno hugsar første gongen vi lærte å forstå eit uttrykk på latin. Eit av faga vi fekk opplæring i den gongen eg tok mine første steg inn i den teologiske verda, var læra om dei ulike religionane. Der var det eit viktig begrep på latin som vi måtte dukke ned i, utan at vi hadde lært noko om sjølve språket det var skrive på. Det var desse orda:
”Mysterium tremendum et fascinosum” (Rudolf Otto: «Das Heilige»)

Uttrykket er ei skildring av det som ligg i fenomenet religion, av religiøs erfaring, av nærleik til det guddommelege.
Orda betyr ”Det skremmande og fasinerande mysteriet”.

Det er ei utruleg god samanfatning av kva det handlar om når vi nærmar oss det guddommelege. Det er skremmande og fasinerande.

Slik opplevde dei nok hendinga på fjellet, dei som var der i lag med Jesus og som fekk sjå Jesu herlegdom. Peter og Jakob og Johannes var høgt oppe i denne samanhangen. Dei var høgt til fjells. Og dei opplevde det som svenskane ville kalle for en ”höydare” i det dei så langt hadde vore med på i si læretid saman med Meisteren.

Seks dager senere tok Jesus med seg Peter, Jakob og hans bror Johannes og førte dem opp på et høyt fjell, hvor de var alene.  Da ble han forvandlet for øynene på dem. Ansiktet hans skinte som solen, og klærne ble hvite som lyset.

Dei fekk ein glimt av Jesu guddom. Ikkje noko mindre.

Og alt hende på fjellet. Der Bibelen fortel oss at Gud kjem ned og stig mennesket i møte.
Gud møtte Moses på fjellet. Gud møtte Elia på fjellet.
Vi skal merke oss kva som hender på fjellet – nemleg at Gud openberrar seg for oss menneske her. Ikkje alltid synlege og tydeleg openberringar, men fleire stader i Bibelen les vi om delvise openberringar, oftast ved at utvalde personar får høyre Guds røyst. Røysta kjem som regel får ei sky eller ut or ei skodde som hyller inn fjelltoppen. Slike openberringar kallar teologane med eit framandord for teofaniar – det betyr gudsopenberring.

I lag med Peter og Jakob og Johannes kjem Jesus ved denne anledninga så nær læresveinane sine at den guddommelege glansen smittar over på dei.
Læresveinane ser Jesus. Men dei ser han ikkje som kvardagsmannen, snikkarsonen frå Nasaret. Han som hadde hus i Kapernaum. Han som gjekk rundt i same kvardagskleda som dei sjølve gjorde.
Brått framstår Jesus slik han var i opphavet, saman med Faderen, ein stad i det evige. Det vert synt fram eit glimt som viser litt av det som var før Jesus vart menneske.
Og av slik det skal vere når menneska kjem i Guds rike, og vert han like.

Jesus er så nær at det er råd å begripe at bak det vi ikkje fattar og forstår, der er han som er større enn oss. Der er Gud. Gud som skapte i opphavet. Gud som steig ned og vart menneske då Jesus vart fødd inn i vår verd.
Gud, han som er meir enn oss. Han som gjev loven gjennom Moses. Han som forkynner sin vilje til oss gjennom heilage profetar, representert på fjellet gjennom Elia som er ved hans side.

I lag med gudsmenn frå GT som ingen hadde høyrt frå på uminnelege tider, står Jesus der i det skinande lyset. No handlar det ikkje om loven eller om profetane. Her er han som er evangeliet. Den gode bodskapen. Jesus Kristus. Her vert han presentert av Gud sjølv. Løyndomsfullt, or skya talar Gud til læresveinane, men også til oss.

Vi ser han ikkje. For guddommen er ikkje for våre augo. Det guddommelege vert for oss openberra gjennom ord: «Dette er min Sønn, den elskede, i ham har jeg min glede. Hør ham!»

Men lysglansen frå Jesus vert snart borte. Røysta frå himmelen tagna.
Likevel: Det veldige som læresveinane fekk oppleve gjorde dei audmjuke, redde og underdanige. Det står at i møte med desse sterke opplevingane, så ”kastet de seg ned med ansiktet mot jorden, grepet av stor frykt”.
Jesus læresveinar hadde fått eit møte med det heilage, med det guddommelege. Dei opplevde ”Det skremmande og fasinerande mysteriet”.

Slik er det å kome nær det guddommeleg for eit vanleg menneske. Det vert for sterkt. Til og med Jesu aller næraste vener tolte ikkje det veldige dei fekk sjå. Dei kasta seg ned etter å ha sett den gamle og den nye pakt møtast på fjellet i guddommeleg glans.

Matt 17:7-8:  Men Jesus gikk bort og rørte ved dem og sa: «Reis dere, og frykt ikke!» Og da de løftet blikket, så de ingen uten Jesus alene.

Det var ikkje meir enn dette dei fekk sjå. Eit kort glimt av Jesu herlegdom. Ei kort vitjing av Bibelske personar som kom frå Guds æve og inn i deira tid. Berre små glimt.
«-Og da de løftet blikket, så de ingen uten Jesus alene.»

Det var over. No skulle dei ned att frå fjellet.
Det er der vi er nett no. Slik vi oftast er det. Nede i låglandet.
Men vi som har funne vegen inn i Biskopshavn kirke denne vinterdagen, vi skulle ta med oss viktige ting etter å ha høyrt om denne hendinga.

Først: Trua vår handlar om at vi stig nær eit mysterium. Å nærme seg den heilage Gud, å våge å feste blikket på det guddommelege, er å stige ut or kvardagen. Det er å gå steg som løftar oss høgare opp. Kanskje er det tungt å gå i motbakke av og til, trua sin motbakke. Men vi veit at når vi har forsert tunge brattheng og steile skråningar, så ventar det strålande utsyn frå fjelltoppen.

Som kyrkjelyd og som enkeltkristne skulle vi i sterkare grad søkje mot det guddommelege, mot det vi ikkje forstår og enno ikkje har sett fullt ut. Mot det vi anar er der, men som vi ikkje heilt har ord for å skildre. Skal vi våge å kalle det for det heilage? Eller rett og slett mysteriet? ”Troens mysterium”?

”Det skremmande og fasinerande mysteriet”.
Det heilage mysteriet er ikkje berre fasinerande. Det kan også verke skremmande. Skremmande fordi når vi syndige menneske kjem tett inn på det guddommelege, då vert nettopp vår syndige side avslørt.
Då er det utruleg sterkt å sjå det reine, det lyse, det skinande, i kontrast mot alt i meg sjølv som er tilsmussa, mørkt og falleferdig.

Det er ikkje tilfeldig at alle stader der vi les om liknande episodar som den vi har hatt i sentrum frå Bibelen i dag, så endar det med at menneska som møter det heilage vert slegne til jorda. ”(de) kastet seg ned med ansiktet mot jorden, grepet av stor frykt”

Skremmande og fasinerande.

I skjeringspunktet mellom desse motsette røynslene av det heilage, av Gud sjølv, der lyser Guds nåde aller klårast mot oss.
Det er forferdeleg for ein syndar å falle i hendene til den heilage Gud.

Men det er den same Guds hender som kan reise opp den som ligg nede, som kan fri oss frå angst og uro, som kan vise oss kva som hender når vi har opplevd det som er skremmande, slik Peter, Jakob og Johannes opplevde det:
Jesus gikk bort og rørte ved dem og sa: «Reis dere, og frykt ikke!» Og da de løftet blikket, så de ingen andre enn ham, bare Jesus.»

Han som er høg og heilag, han som talar or skya, han som er Gud og som let sin guddom skine gjennom Jesu ansikt, han kan nok slå oss til jorda. Men denne Gud kan også vise oss det vi treng å sjå for at vår redsle kan vike, og våre lengsler kan fyllast. Han vil vise oss Jesus åleine. Difor, når vi ser han, kan vi med rette syngje: ”Deg å få skode er sæla å nå”

Vi skulle våge oss nærare inn på dette mysteriet. Ta slitet med og gå trua sine motbakkar mot fjelltoppen, dit vi kan vere åleine med Jesus. For det står faktisk at det var litt av poenget med fjellturen.

Slik det også står at Jesus på veg ned frå fjellet bad læresveinane om ikkje å snakke om det dei hadde opplevd av store ting, ikkje før seinare.
Dette siste er også eit poeng vi ikkje skal oversjå. Mange har lurt på kvifor Jesus ikkje ville at dette skulle snakkast om, før etter hans død og oppstode.
Noko sikkert og godt svar på spørsmålet har vi ikkje.

Men kanskje kan vi som lever i ei tid der vi har lett for å stige over grenser mellom det intimt, private, og det som er offentleg, tenkje over: Er dette eit teikn på at vi lever i ein kultur i oppløysing?

Eg tenkjer at det i alle menneske finst opplevingar, ikkje minst av åndeleg karakter som skal forvarast i det løynde, som ikkje skal brettast ut for kven som helst. Difor er det av og til godt å søkje inn i det stille rommet. Inn i det meditative, inn i retreaten, der vi kan vere åleine ei stund i lyset frå Jesus, og vere så stille at vi kan høyre den stemma som peikar på Jesus: «Dette er min Sønn, den elskede, i ham har jeg min glede. Hør ham!»

Høyr han!

Det er dit vi må kome. Inn i stilla og det ettertenksame, der Ordet lyder, der Jesus talar, der mysteriet blenkjer slik at trua kan sjå og gripe tak.

Det kan være skremmande. Men også fasinerande.

Og synet av Jesus vi då får sjå, kan vere aldeles overveldande.

AMEN

- du passer perfekt i Guds hånd

Innsetjing av to prestar, Eidsvåg kirke 09.02.20. Såmannssøndag.
Aage Mjeldheim, sokneprest.  -   Martin Nørremark, kapellan.

Kjære Eidsvåg menighet.
Kjære Aage. Kjære Martin.

Dette er ein veldig spesiell dag for Eidsvåg menighet. Så vidt eg veit har det ikkje hendt før at to prestar på formelt vis er blitt innsette på same dag i denne kyrkja.
Vi kjenner rett nok deg, Aage, godt no. Du har vore mellom oss lenge, men først i dag kan vi helse deg velkomen mellom oss som fast tilsett sokneprest. I den tida du har vore konstituert i denne stillinga har du fått mange vener her i denne kyrkja. Vi veit kven du er. Vi veit kva du står for, og hadde vi vore små born kunne vi stemt i barnesongen der omkvedet lyder slik:
«Du er du og du duger,
ja, du passer perfekt i Guds hånd»

Aage, det var aldri tvil om at du skulle bli fast sokneprest i Eidsvåg. Du duger! Lukke til!

Sant å seie er dei fleste som er her i dag, meir spente på kven den nye kapellanen vår er.
Martin, vi har venta lenge på deg no.
Du har gjort eit stort oppbrot i livet ditt. Frå Danmark har du tatt med deg kona di og dei to borna dine, og alt du eig og har. Med danskebåten kom du og dine seglande hit til byen vår for ei veke sidan. Du har fått deg norsk personnummer og norsk mobiltelfonnummer. Du må selje den danske bilen din og kjøpe deg ein svensk bil med norske skilt. Så er du klar til å bli kjent med norsk kultur, med norsk språk og med norsk kyrkjeliv.

Det blir masse nytt for deg. Det blir mange utfordringar. Og vi som allereie før denne dagen i dag har rukke å helse på deg, har lært så pass om deg at vi forstår at du med stort frimot vil ta fatt å lære deg alt dette nye på kort tid.

Du er dansk. Du skal få lov å vere dansk mellom oss. Nordmenn og danskar har som kjent eit langt og djupt fellesskap som eitt folk. Eg håpar av vi her i Eidsvåg vil demonstrere for deg og din familie at vi framleis kan leve som eitt, og at du etter kvart vil bli ein så integrert del av Eidsvåg menighet at ingen vil reflektere over dette. 

Vi skriv difor litt om på den norske barnesongen, og ynskjer deg velkomen med desse orda:
«Du er dansk og du duger,
ja, du passer perfekt i Guds hånd»

Vi ynskjer to prestar velkomne på såmanssøndagen.
Det er Martin som i dag skal forkynne for oss alle om såmannen, og om såkornet.
Kva Martin har på hjarte om såmannen og om såkornet vil vi snart få høyre.

Men om både Martin og Aage ser eg for meg dette som vert uttrykt i den enkle, norske songen som mange av barnekora våre syng: «Du passer perfekt i Guds hånd»

Eg ser for meg at på same måten som såmannen tar kornet, altså Guds ord, i handa si og sår det ut slik at det skal bere frukt, slik har Gud også desse to prestane i si hand.

Guds hand sår, eller plantar, dykk to i dag i jorda her i Eidsvåg.
Og så skal de to, på kvar dykkar måte, vere såmenn som skal forkynne Guds ord.

Aage: Du skal tru at den gode jorda, den finn du her i Eidsvåg. Så skal du rikeleg forkynne. Du skal med forventning og spenning sjå fram til det bibelteksten i dag omtalar som fullmoden frukt. Kvil i prestegjerninga di. For: «Du passer perfekt i Guds hånd»

Martin: Både i Eidsvåg, og i Biskopshavn, der du også skal gjere ein del av di prestegjerning, der fins det rikeleg med god jord. Her finn du mange menneske, born, unge, vaksne og eldre, som alle har eit fint og godt hjarte.
Du skal så. Du skal gje dei Guds ord. Gjer det på din måte. Bruk gjerne dine danske ord, for vi forstår dei. Så vil Gud sjå til at det blir frukt. Du skal også sjølv vere uthaldande i såmannsarbeidet, og bere god frukt. For: «Du passer perfekt i Guds hånd»

No vil eg bed dykk begge om å knele her ved altaret, slik at vi kan få leggje tenesta dykkar fram for Gud i bøn.

L  La oss be om Guds velsignelse over vår nye medarbeidere.

Evige Gud, du som kan bruke svake og syndige mennesker i din tjeneste, vi takker deg fordi du kalte apostlene og grunnla din kirke på jorden. Vi ber deg, velsign Aage Mjeldheim og Martin Nørregård ved din Ånd, så de forkynner ditt ord klart og rent og forvalter de hellige sakramenter med troskap. Hjelp oss alle å tjene deg med våre nådegaver og evner, så vi sammen kan bygge vår menighet på den ene sanne grunnvoll, Jesus Kristus, vår Herre.

Amen