Olsok

Olsok II. 29.07.18.
Åsane kirke
Luk. 9,23-26

Det er som nordmann litt kjekt å tenkje på at vi i det minste har ein historisk person som i alle fall ein del menneske utanfor våre landegrenser kjenner til. Olav den heilage. Han døydde som kjent i slaget på Stiklestad på denne datoen, 29.juli, i 1030.
Han fall i kamp mot bønder som ikkje var heime i onnearbeidet midt på sommaren, men som heller tok til øks og spyd og sverd for å nedkjempe den mektige kongen. Olav hadde gjennom rundt 15 års styringstid fått større og større makt i landet. Makt som også gjorde at han hadde mange fiendar. Dei fekk han bl.a. fordi han med til dels grove midlar verka til at kristendomen etter hans påtrykk fekk så pass rotfeste i landet at det heretter uvikla seg ein ny nasjonalreligion med ei katolsk statskyrkje.

Dette er kongen som var mektig og viktig før sin død. Men som vart mykje større, og sjølve nasjonalikonet og helgenkongen framfor alle andre, ved at han døydde i det som vart opplevd som ein martyrdød.
Allereie eit år etter at at han fall på Stiklestad vart kan helgenkåra, og det uvikla seg på kort tid ein omfattande og nesten ubegripeleg stor helgenkult rundt St.Olav.

Til og med i mektige Roma, i ei av staskyrkjene, San Carlo av Corso, på hovududgata i pavens by, finn vi det mektige Olavsaltaret med motiv av den norske kongen.
Kva vi skal tenkje og meine om denne fantasifulle, romantiske og nasjonalistiske framstillinga av Olav er ikkje så godt å seie noko sikkert om.
Den katolske biskopen Oslo i dag, Bernt Eidsvik, brukar desse orda:
Altartavla «- har representert en utfordring for katolske nordmenn med historisk bevissthet og god smak»

Rundt om i verda finst det massevis av Olavsmonument. Minst 43 kyrkjer ber namnet hans over heile verda.
I Norden er det ingen katolsk helgen, bortsett frå Maria, som er så mykje portrettert som Olav. Endåtil i fødselskyrkja i Betlehem finst det eit dårleg bilete av han, så dårleg at det ikkje gjev meining i å vise noko foto av det.

Det er ingen tvil om at Olav er ein viktig og godt kjent historisk person frå vår felles nasjonale arv. Men kva som er fakta og kva som er legender rundt denne kongen, det er ikkje lett å verte klok på. Det som synest å stå fast, er at etter Olav hadde kristentrua og kristne lover overteke for dei gamle norrøne ideala i landet vårt.
Det har har hatt gjennomgripande, detaljert, og til dels fullstendig styrande innverknad på dagleglivet, på trua, og på måten å gå inn i døden på, for nordmenn – heilt til denne dag.

På olsokdagen dette året har vi i denne kyrkja til og med vore vitne til at eit nytt menneske, ei lita norsk jente, har fått del i den kristne dåpen – det aller fremste teiknet på at arven etter Olav lever vidare inn i vår tid.

Så er det også slik på olsokdagen i år, at vår kyrkje har sett opp eit avsnitt frå Lukasevangeliet som preiketekst, Eit ord som handlar om å følgje Jesus. Eit kraftig kallsrop til å bere krossen sin. Til å følgje han, jamvel om det kostar livet.

I så måte kan vi lære av Olavsforteljingane. Ei preike som denne er ikkje ein fagleg, historisk gjennomgang og ei drøfting av kva som er fakta, og kva som er dikt, eller i beste fall legendarisk rundt Olav.

Eg vel å la det liggje, for heller å verte litt inspiret av dette maleriet av Olav frå kyrkja i Roma.
Jau då. Eg ser nasjonalismen, som eg til dagleg likar svært dårleg. Den tyt ut av biletet. Men skal eg tru dei som har vore i kyrkja i Roma og sett biletet, er det noko anna ved det som rettferdiggjer at vi løftar det fram nettopp i dag.
Arkitekten, professoren og Romakjennaren Thomas Thiis-Evensen seier dette om denne figuren:
Skikkelsen i San Carlo viser en nordisk helgen i romersk tjeneste som var å være Kirkens tjener. For i hvilken retning er det han ser og hvem er det han rekker kongsscepteret til? Det er til Kristus i alteret innerst i koret, som en gest av evigbåren hengivelse tvers gjennom kirkerommet.

Olav har Kristus i fokus. Kristus ved hovudaltaret i denne kyrkja der maleriet heng. Kongecepteret skal gjevast til til han. Til han Olav gjekk i døden for.

Eg høyrer ekkoet frå Jesu stemme. Det han seier til oss alle på denne dagen: «Vil noko følgja meg, må han seia nei til seg sjølv og dag for dag ta krossen sin opp og følgja meg. For den som vil berga livet sitt skal mista det. Men den som mistar livet sitt for mi skuld skal berga det.»

Eg trur det er på tide å takke Olav for følgjet i dag.
Eg trur vi skal bruke resten av denne gudstenesta til å reflektere over kva dette kallet om etterfølging av Kristus, så og seie på død og liv, betyr i ein norsk høgsommar drygt 1000 år etter kampane på Stiklestad.

I dag har vi som preiketekst det same som med nesten identiske ord er sagt i Matt 16, som var tekstord i kyrkjene våre for litt over ein månad sidan. Den søndagen preika eg i Ytre Arna, og også då var eg oppteken av kva det betyr dette som Jesus seier om å seia nei til seg sjølv og dag for dag ta krossen sin opp og følgja meg. For den som vil berga livet sitt skal mista det. Men den som mistar livet sitt for mi skuld skal berga det.»

Seie nei til seg sjølv – ta opp krossen – følgje Jesus.

Dei heng saman desse tre ledda. Og det viktigaste er å følgje Jesus. Heldigvis er det mange her i kyrkja som har lytta til det same kallet som Jesu læresveinar fekk som det aller første kall frå Meisterens munn. ”Kom, følg meg” (Matt.4,19) sa han.

Det kan kome til å koste. Kanskje har du opplevd prisen allereie?

Jesu kross skal berast. Børa er ikkje lett. Men samanlikna med det dei opplever, dei som vert martyrar for si tru, så er kvardagsopplevingar av motstand mot vanleg, vestlandsk kyrkjeliv berre som ei flis i fingeren å rekne. 

”Følg meg”, sa Jesus. Også menneske som lever i land med brutale, undertrykkjande stryresett har teke mot den utfordringa. Menneske som den dag i dag må tåle at livet deira kjem i fare fordi dei trur. Olav var det første norske martyr. Difor minnest vi han i dag.
Men tallause martyrar har bøtt med livet seinare. Også i våre dagar. I dette året, 2018.

Den 22.mai i år kunne vi lese ein stor reportasje i Vårt Land frå Irak. Der er dei kristne nærast utrydda mange stader.
I eit av dei eldste kloster i verda, Mar Mattai-klosteret, budde det ein gong 7000 menneske. No bur det sju. Denne staden ligg like ved Ninive, byen som Gud sparde på Jona si tid. Men i 2014 vart mange av desse martyrar under IS-styret. Byen vart ikkje spart lenger.
For 15 år sidan var det 1,6 millionar kristne i Irak. I dag er det ein stad mellom 150.000 og 250.000.
Ein av dei sju som bur i klosteret i dag er munken Yousiff. Munken Yousiff sin profeti no i år vert kviskra fram til journalisten frå VL: « - Om fem år er det ingen kristne igjen i dette landet.» (https://www.vl.no/kultur/i-himmelen-og-helvete-1.1147066) 

Kyrkjelyden i Åsane har kristne brør og søstre over heile verda.
Enno er det att nokre få kristne søsken i Irak.
Den krossen du og eg må bere for å vere i Jesu følgje er lett som ei fjør samanlikna med den som kviler på skuldrene til dei som møter vald og tortur når dei tek opp krossen sin for å gå i lag med han dei trur på.

Å følgje Jesus er ikkje noko vi kan tvingast til. Vi vert kalla til det. Det er friviljug. Til og med vi som vart borne til Jesus som hjelpelause småborn og fekk teikna krossteiknet over oss fordi foreldra våre ville det slik, vi kan når vi vert vaksne, seie nei til den krossen vi er merka med. Så ligg vegane der og ventar på oss. Livsvegane. Vegar som er kanta med innbydande freistingar. Livet som lokkar med rikdom og glede, fridom og livsutfalding. Men slike vegar går mange gonger utanom Jesus.

Kallet til etterfølging er likevel krystallklårt frå Jesus. Krossmerket fekk du i dåpen. Det let seg ikkje viske bort. Du høyrer han til. Han vil så gjerne at du skal følgje han vidare gjennom livet. Ikkje fordi det er lettaste vegen. Tvert om. Det er ein veg der du må bere krossen din sjølv.
Men det som synest å vere ein snarveg langs ein opplyst og innbydande hovudveg, den vegen kan ende så forferdeleg galt når du ein gong er ved vegs ende.

Luk 9:24-25 For den som vil berga livet sitt, skal mista det. Men den som mistar livet sitt for mi skuld, skal berga det. Kva gagnar det eit menneske om det vinn heile verda, men mistar si sjel og går til grunne? 
Ein gong vart du i dåpen merka med krossteiknet. Dette var teiknet på kven du høyrer til. Krossen er også det merket som du går under når du vil følgje Jesus i livet i lag med ei andre kristne i din kyrkjelyd.
Det er den krossfeste og oppstadne Jesus Kristus som kallar deg til å gå vidare i lag med han på denne søndagen.

Kan hende vil det for deg på denne sommarsøndagen vere eit heilt spesielt kall å reise seg i dag, og for første gong i livet, eller for første gong på lenge, lenge, å våge seg fram til Herrens bord, til nattverdmåltidet. Der møter han deg i dag. Han som gjennom Ordet kallar på deg no. Han som i brødet og vinen kjem deg så nær at du får ete og drikke han, slik han sjølv bad oss å gjere.
Å gå til nattverd kan vere din måte å svare på utfordringa. Med Guds hjelp vil du prøve å bere krossen, og du vil heretter følgje Jesus dit han vil ha deg.