Takk

 

17.mai 2022. III
Luk 17,11-19
Bardu krk

Før eg reiste til Indre Troms som pensjonert hjelpeprest for snart eit år sidan, jobba eg som prost i Bergen. Eg hugsar tilbake frå eit rundt konferansebord der vi skulle starte eit av dei mange kyrkjelege komitémøta som ein prost må vere med på. Møteleiaren tok ordet, men det vart liksom ikkje ein skikkeleg start, for ein eller anna sa noko slik at alle rundt bordet skrattlo. Det var vanskeleg å kome til ro, men møteleiaren måtte kome i gang, og det var naturleg at han sa: Vi må starte med å be. Fromme som vi var roa vi oss ned, og ho som bad gjorde det omtrent slik: Kjære Gud, takk for at vi får lov å le!

Kjære Gud, takk!
Det er overskrifta på denne preika på denne nasjonaldagen. Kjære Gud, takk!
Kjære Gud, takk for at vi får lov å le! Takk for alle smil og all glede vi ser rundt oss. Takk for alle gamle som hentar fram blådress eller bunad og går på trøytte bein og med stive ryggar gjennom ein lang festdag. Takk for borna som kjem mot oss i finstasen. For tutande trompetar av plast og for blå ballongar. For musikkorps som spelar nasjonale festmelodiar med blåfrosne fingrar på ein dag der vi så gjerne hadde sett at vinteren kunne vike for vår og sommar, slik eg skal reise til seinare i dag når eg set meg på flyet til Bergen for å vere nokre dagar heime
Det er til og med slik at vi vaksne kan gle oss over barnegråt på denne dagen, for mange born gret litt innimellom fordi dei opplever at dei går glipp av ein liten bit av det dei anar er veldig stort og flott. Dei gret fordi ein ballong sprekk eller fordi isen hamnar på fortauet eller på det nystrøkne bunadsforklede.
Dei er leie seg når gleda over denne dagen vert skjemd av eit eller anna skår.

Sjølvsagt er det ikkje kjekt at eit barn er lei seg. Men det kan likevel vere eit uttrykk for at dagen i dag er stor. Dagen i dag er ein glededag. Då er det ikkje alltid så langt frå latter til tåre for den som er liten.

Dagen er ein dag vil i lag takkar for. Kjære Gud, takk!

I tre år har vi feira 17.mai i skuggen av ein pandemi som vert bleikare og bleikare utover denne våren. Det gler vi oss stort over. Samstundes er det ei mørk sky som heng over oss når vi innser at det vi snakka om i år etter år på tidlegare nasjonaldagar, dette at det var så lenge sida sist krig, det er ikkje sant nettopp i år.
Vårt naboland krigar. Vi sørgjer over det. Og vi ser med skrekk på bileta frå Ukraina som kjenner på krigsmakta frå storebror i aust.

Likevel: I dag takkar vi for vår fridom. For vårt land. Og for at vi kan samle oss i barnetog og folketog og russetog med flaggborg og musikkorps og bunader.

Bjørkelauv må eg heim til vest for å få med meg. Eg synest det høyrer med, men etter min 11. nasjonaldag nord for polarsirkelen har også eg lært meg at landet vårt er langt, og at våren ikkje ser lik ut i sør og i nord.

Landet vårt er langt. Men landet vårt er eitt.
Om sola strålar på Karl Johan, og der det går nesten like mange born i barnetoget som det bur menneske i Finnmark, så høyrer vi likevel saman som land og som nasjon. Nasjonaldagen er det vi eig i lag som nordmenn.
Vi har ei grunnlov som vart signert på denne datoen for lenge, lenge sidan. Vi har eit Storting og ei regjering som vi sjølve har valt. Nokre jublar for Jens. Andre saknar Erna. Men vi er likevel eitt på 17. mai. Dagen der vi må seie: Kjære Gud, takk!

Kva skal vi takke for?
Sjølvsagt for landet vårt, for fridom, for demokratiet. For alle 17. mai-orda.
Men som nasjon har vi uendeleg mykje meir å takke for også. Ikkje minst fordi vi er så rike. Vi auser pengar opp frå havet. Ute ved kysten ligg gedigne, dyre båtar ved kaiane. Mange av dei er eit bindeledd til plattformene lenger utanfor kysten. Vi ser ein og annan glinsande fiskebåt med eit styrehus så fullt av instrument og dyr teknikk at ein skulle tru båten skulle til månen. Men det er pengemaskiner som symboliserer vår nærleik til havet og dei ufattelege rikdommane vi som folk skal takke Gud for.

Her inn mot svenskegrensa, langt mot nord, har landet vårt plassert store delar av forsvaret vårt. Dette kjenner de som bur fast på denne staden mykje betre til enn eg. Mange takkar Gud for at desse installasjonane skal gjere landet vårt trygt i urolege tider.

Vi kan også igjen takke for at dei aller fleste av oss kan setje oss på eit fly med kurs for varme strender eller gamal kultur ute i det store Europa.
Pandemien ordna seg med vaksiner og samhald.
Vi har pengar mellom hendene, dei fleste av oss. Difor dreg mange til det mystiske landet som ikkje står i eit Atlas, men som vi kallar Syden. Der brukar vi rikdomen vår. Den vi skal takke Gud for.
Det er ikkje rart om folk i Syden lurer på nordmennene.
- Kvar får dei pengane frå? Kanskje skulle vi reise dit, vi som ikkje har arbeid? Vi som er fattige. Vi som strevar så forferdeleg med å få endane til å møtast.

Men stadig dukkar det krigar over land vi gjerne reiser til. Vi høyrer om opptøyar. Flyktningar. Svolt. Det er kvardag i mange land. I mange av desse landa går det etter kvart rykte om ein stad langt i nord. Der det er kaldt om vinteren og vått om sommaren, men der folk har det godt. Der dei er rike. Nokre tek sjansen og dreg av garde. Dei finn vegen mot nord. Norwegen, heiter landet vårt på tysk. Norway på engelsk.

Dei får lite takk, dei som kjem slik til oss, og vil leve i lag med oss.
Vi forventar at folk der sør ein stad skal takke oss for at vi brukar pengar på strender og hotell og museum og vinterferie i Alpestroka.
Vi synes det er greitt om dei rike frå Paris eller London eller New York drar til Bergen for å reise med Hurtigruta mot nord. På fisketorget kjøper dei rikaste ei krabbeklo til 1800 kr. Som dei kosar seg med.
Tyskarane er folkerike. I hopetal dei legg ut mot Norwegen for å feriere med fiske og bubilar. Det er det pengar i for nordmenn.

Mange av oss er rike nordmenn. Men ikkje rikare enn at vi også har dei fattige mellom oss. Dei som kanskje ikkje har ein stad å bu. Dei som kanskje luktar eller går aldeles ustelte rundt mellom moteløver. Mens eg sat her på Setermoen for eit par veker sidan, fekk eg høyre om at min by, Bergen, har ein solid norsk rekord i tal på heimlause. Nesten tusen menneske som ikkje har nokon stad å bu. Dei får ikkje dusje eller vaske seg eller gå på do. Bort med dei. Dei er ekle. Påtrengjande. Nokre av dei til og med kriminelle.

Eg lurar på om dei takkar Gud i dag?

Vi las forteljinga frå Bibelen om Jesus og dei ti spedalske. Dei var i naud. Det stod slik: ”De ble stående langt unna og ropte: Jesus, mester, ha barmhjertighet med oss! Han så dem og sa: Gå og vis dere for prestene! Og mens de var på vig dit, ble de rene”

Jesus, mester, ha barmhjertighet med oss! Slik ropa dei spedalske.
Pandemien plagar oss lite no. Difor tippar eg at snart kjem tiggarane frå Syden tilbake til deg og meg i nord.
Vi ser dei kanskje på eit gatehjørne i næraste by, men ser dei likevel ikkje.

Jesus såg dei som ropa på han.
Men vi går forbi. Med stive, kalde blikk og ei hand som lukkar seg ekstra godt om lommeboka. Vi vil ikkje ein gong gje dei ein sjanse til å verte reine. Mange vil kaste dei ut av landet vårt.
Vil flyktningane, dei lutfattige, dei arbeidslause, dei som serverer drinkane på bassengkanten i Syden til late og rike nordmenn, vil dei takke Gud for nordmenn, for det norske, eller for at dei gjekk nordvegen?

Eg sa tidlegare om born som gret på 17.mai: ”Dei er leie seg når gleda over denne dagen vert skjemd av eit eller anna skår.”
Det er lov for eit barn å gråte over ein is som hamna på fortauet.
Men er det lov for ein rik nordmann å vere sur og grinete over det vi opplever som skår i vår private velstandslukke, slik til dagleg, når det vert 18.mai eller 18.juni eller ein annan dato, der vi ser at verda har sett oss og kjem for å oppleve landet vårt, nasjonen Norge?

Inga 17.maipreike løyser alle dei innfløkte problema eg her pirkar bort i. Eg er ikkje naiv og trur at nordmenns forhold til innvandrarar med eit glatt smil skal bli idyllisk over natta. Det er ikkje berre vårt land som slit med å finne ein veg vidare med alt dette.

Men i dag er det 17.mai. I dag har Jesus stogga opp framfor deg som valde å starte feiringa av dagen i kyrkja. Han lærer oss noko om å takke.
«Kjære Gud, takk for at vi får lov å le!
Takk også for at vi kan gle oss over fridom fred. Hjelp oss til å hjelpe.
Hjelp oss til å glede dei som gret over krig, over fattigdom og fordi dei manglar det som er sjølvsagt for dei fleste nordmenn.»