"Ved korsets fot hos Jesus"

Langfredag, 09.04.2004  IV

Strusshamn

Johs.18,1-19,30

Hammarslaga har stilna. Smerteropa, ynkinga, og grimasane som vart skapte av redselsfull tortur har lagt seg. Kvar minste rørsle og kvart einaste stønn som kjem frå dei krossfeste no, gjer berre det heile endå meir uuthaldande. Dei romerske bødlane har gjort det grufulle handtverket sitt. I utkanten av Jerusalem, på Golgata - hovudskallen, heng tre menn i dødskamp. På kvar sin kross lir dei med ufatteleg smerte. Snart kjem døden som ein utfriar. Men før dei døyr, skal dei pinast endå litt meir.

Det er nesten utruleg at denne scena har verka til inspirasjon for så mange kunstnarar, anten det er dei som nytta penn og papir, hammar og meisel, lerret og palett, nål og tråd eller tonekunst. For heller enn inspirerande, synest Jesu dødskamp på krossen rett og slett avskyeleg. Så ille, at hadde moderne TV-kamera vore til stades, ville vi heilt sikkert vorte åtvara mot  sterke scener før vi fekk sjå glimt i Dagsrevyen. Mest truleg ville vi ikkje fått sjå noko i det heile.

Likevel er det mange som har sett, og som ser, langfredagens drama føre seg. Med sitt indre auga. Og det dei ser, skaper dei kunst av. Noko har vorte til fabelaktig flott kunst. Anna meir middelmådig. Akkurat dete året er det også skapt ein film. Ein omdiskutert film: ”The passion of Christ”. Enno har ikkje eg rukke å sjå filmen. Men den skal vere umåteleg sterk. Stå sterk at det visst nok knapt er laga noko liknande. Eg veit ikkje enno om eg vil sjå filmen. Kanskje gjer eg det.

For kanskje får eg då ein sjanse til å stille meg opp i lag med dei andre som ein gong verkeleg var der. Som var ved foten av krossen då det hende. Då dramaet utspela seg. Dei som var vitne til ”The passion of Christ” – Kristi liding.

Kven var desse? Kva såg dei? Kva opplevde dei? I lag med nokre av dei om stod der ved foten av Jesu kross på langfredag, vil vi stilla oss opp. For på denne dagen er det så mykje som dukkar opp for augo våre. Så mykje vi kan stogga for og seia meir om i ei preike. Vi skal berre gjera eit lite utval av alt som er rulla opp for oss gjennom den lange teksten vi har lese.

 "Attmed Jesu kross stod mor hans og morsyster hans, Maria som var gift med Klopas, og Maria Magdalena."

 "Ved korsets fot hos Jesus" heiter det i ein enkel bedehussong.  Der stod altså Maria, mor hans.

Om langfredagen ber med seg ein bodskap som går ut over menneskeleg fatteevne i si skildring av liding, tortur og redsle, så er det vel eigentleg utanfor det noko menneske kan begripa, at Jesu eiga mor var augnevitne til sonen sin dødskamp der til og med Jesu far, Gud sjølv, forlet han. Forlaten av Far i himmelen. Men den jordiske mora heldt ut, der ved foten av krossen.

Kanhenda var det nettopp denne stunda den gamle Simeon, med profetiske augo hadde sett, då han velsigna det vesle Jesus-barnet i templet i Jerusalem då Jesus var åtte dagar gammal? For til Maria sa Simeon om Jesus den gongen: "-Sjå, han er sett til fall og oppreising for mange i Israel, ..... Men gjennom di sjel skal det òg gå eit sverd." (Luk.2,34-35)

Ingen veit kva Maria kjende der ved foten av krossen. Men at det var som eit sverd som vart stukke i henne, er sikkert berre ei varsam omskriving av det ho opplevde då Jesus døydde framfor augo hennar. Ein langsam og ufatteleg pinefull død.

Men saman med Maria, var det fleire som hadde samla seg og som også var vitne til dramaet. Vi høyrer m.a. om "-den læresveinen han hadde kjær.." Dette er truleg han som har skrive Johannes-evangeliet, nemleg apostelen Johannes.

To av dei menneska som Jesus var aller mest glad i, var altså der når han stridde sin aller tyngste kamp. Det var mor hans, og det var apostelen Johannes. Og så skjer det forunderlege. Like før døden sløkkjer ut livet hjå Jeus, så bind han desse to menneska som var så viktige for seg, saman.

"- Då Jesus fekk auga på mor si, og såg den læresveinen han hadde kjær stå attmed henne, sa han til mor si: "Kvinne, det er son din." Så sa han til læresveinen: "Det er mor di." Frå den stunda tok læresveinen henne heim til seg."

Midt i all vondskapen rundt seg. Mens han sjølv er i ferd meg å anda ut i gudsforlaten einsemd, medan mørkret er i ferd med å setja ein tjukk strek under det faktum at her stridest vondskapens åndehær i himmelrommet med Guds einborne son, så ser vi korleis det svake skinet av kjærleikens lys glimtar til i sjølve dødsstunda . Mørkret skal ikkje sigra. Kjærleiken vinn. Ei mor som misser son sin, får ein ny son; ein som kan ta vare på henne og berga henne. Slik demonstrere Jesus kva kjærleik er. Kjærleik er det som er så stort at ikkje ein gong døden er sterk nok til å hindra kjærleiken i å sigra. Men kjærleiken er også det nære og kvardagslege. Det handlar om å syna omsut for dei som treng det.: "-Frå den stunda tok læresveinen henne heim til seg."

Heilt inn i dødsstunda demonsterer Jesus kva kjærleik er: Kjærleik er å gje seg sjølv like til døden. Men kjærleik er også å vera nær i kvardagen. Store kontrastar- likevel: begge delar får vi sjå om vi vågar å stille oss opp der ved foten av krossen.

Maria og Johannes, det var dei som stod han aller nærast i sjølve dødsstunda. Men vi veit at det var mange andre som også var der. Nokre var sikkert like i nærleiken og såg på dramaet. Andre stod lenger unna og fylgde med. Og for mitt indre auga ser eg ein kar som har gøymt seg bak nokre steinar, ikkje så langt unna. Det er mange kvinner rundt han, men denne er eg ikkje heilt sikker på kven er. Det er i alle fall ein mann.

Eg trur det må vera Peter. I så fall har han nok litt av eit oppgjer med seg sjølv. For også Peter har vi møtt i denne dramatiske langfredagsteksten. Ja, ved sida av Jesus, så er Peter ein av dei aller viktigaste personane i det som hende. Og sant å seia er det ikkje rart om han gøymer seg nett no. For kven andre enn han, storskrytaren og den ivrige Jesus-tilhengjaren hadde gått rett i fella og avslørt seg som ein feiging og ein svikar. Ikkje så ille som Judas, rett nok. Men Peter hadde altså tre gonger nekta for at han kjende Jesus eller var i Jesu fylgje då det heile tok til å snøra seg saman og Jesus vart ført bort som fange.

Hanen som gol, måtte ha lydd som dommedagstrompetar i øyro til Peter. Hanegalet uderstreka Peters totale fall og hans hårreisande mangel på sjølvinnsikt og dømekraft. Det var lite Peter kunne gjera for å hindra at Jesus vart arrestert, dømd og avretta. Men han kunne ha vist seg som eit mannfolk og stått ved Jesu side slik den andre læresveinen, han Jesus hadde kjær, gjorde.

Jau, det er mykje som talar for at det er Peter som gøymer seg bak steinen og knapt torer å stikka nasa fram. Peter må ha ein forferdeleg dag han òg; ikkje berre Jesu mor og alle dei andre som var glade i Jesus.

Men når eg gjev meg litt betre tid, og lar synet som eg får få festa seg noko betre for mine attlatne augo, då ser eg noko som gjer meg redd. Mannen som oppfører seg som Peter kunne ha gjort, endrar utsjånad. Etter kvart liknar han veldig på ein herverande sokneprest. Ein som har all grunn til å kjenna seg att - nettopp i Peter! Ein som veit noko om kva som bur inne i han. Presteklærne kan kanskje løyna skavankane for dei fleste, men ikkje noko kostyme kan lura han som heng på krossen. Han veit om alt som bur inne i denne presten. Slik han visste om Peter. Han veit om det som bur i folkemengda som er i flokken i lag med presten. Mange av dei har kjende ansikt. Ansikt som folk her på Askøy ville kjent att som naboar, slekt og vener. Ja, kanskje ville dei sett andlet som likna veldig på det dei ser i spegelen kvar morgon, om dei såg godt etter.

Gjennom augo som snart brest i døden, så ser frelsaren ned på dei som har samla seg vet foten av krossen. Han ser med eit blikk som er utan botn. Eit blikk av kjærleik.

Han ser mor si. Han ser Johannes. Eg veit at han såg Peter også. Han såg i kjærleik til svikaren og sette han til å byggja si kyrkje etter at han hadde stått opp att frå grava han snart skulle leggjast i.

Det gjev meg von på langfredag. Von om at augo hans også har sett meg og alle rundt meg. Menneske som frå vår tid ropar til den krossfeste: Herre! Sjå også til meg. Sjå til meg i nåde. Frels meg , slik du frelste røvaren som fekk vera med deg til Paradis.

Eg er "-Ved korsets fot hos Jesus.". Eg  er stille og lyttar. No bøyer Jesus hovudet. Augo hans brest. "Det er fullført".