På Areopagos

Treeiningssøndag. III – 16.06.2019
Eidsvåg
Apgj. 17,22-34
(Delvis omarbeida frå preike i 2013)

Det er sikkert feire enn eg som har vore i Hellas og beundra det verdensberømte Akropolis. Vi har stått og sett på dei gamle greske tempelruinane og samstundes kunne nyte utsikta over den gamle verdsbyen Aten.
Men like utanfor sperringane som losar turistar inn på Akropolisområdet idag, ligg Areopagos. Det er ikkje mykje meir enn ein steinhaug.

Der finn vi i dag ei stor bronseplate der preiketeksten på denne søndagen, det vi nett høyrde lese frå Apostelgjerningane, kap.17, er rissa inn. Dette er apostelen Paulus sin berømte Areopagostale.

I denne byen, Aten, verdensbyen nesten på linje med Roma, gjekk altså den første kristne misjonæren, Paulus rundt. Framleis kan vi sjå templa han såg. Gudebileta grekarane tilbad. Landskapet med slakke åssider og blømande tre. Og utsyn over ein by som i dag er stor og moderne og hovudstad i Hellas. Men det er likevel det same Aten som Paulus reiste til på si andre misjonsreise, den vi kan lese om i Apostelgjerningane kap.15-18.

Kvifor drog Paulus til Aten?
Kvifor risikerte han fengsel og tortur når han slik steig fram og heldt store offentlege talar? Kvifor la han ut på fleire dramatiske reiser, også ei reise til Roma, ei sjøreise som nesten kosta han livet?

Svaret: Han hadde møtt Jesus!
Han hadde opplevd kallet frå Jesus til å tene han, til å vitne om han, så sterkt at han aldri meir hadde noko anna val enn å bruke all tid og kraft og intellektuell kapasitet på å breie ut bodskapen om Jesus Kristus.

På denne søndagen har vi også høyrt lese ei anna veldig sterk kallsforteljing frå GT. (Jes.6,1-8)
I den står profeten Jesaja i sentrum. Eit voldsomt drama i Jerusalems tempel vert rulla opp gjennom Jesaias si kallsforteljing. Jesaia opplevde Gud sjølv som openberra seg på ei høg trune mens englar og røyk og rop fylde templet. Kallet frå Gud til Jesaia var dette: ”Kven skal eg senda, og kven vil gå for oss?” Svaret frå Jesaia - som med dette svaret steig inn i si profetgjerning – var kort og enkelt: ”Send meg!”

Jesaia vart profet. Paulus vart misjonær. Begge opplevde sterke og dramatiske kallsopplevingar. Jesaia sitt kall har vi lese om i dag. Og vi hugsar korleis Paulus, som tidlegare bar namnet Saul, og var ein ivrig forfølgjar av dei kristne, vart møtt av eit himmelsk syn utanfor Damaskus i Syria. Der fekk han sitt kall til ei eineståande pionerteneste som misjonær.

Kva er dette?
Det er resultatet av dagens evangelietekst. Det som hende den gongen Jesus tok farvel med læresveinane sine. Han hadde samla dei rundt seg i Jerusalem. Han tala til dei om det som nett hadde hendt – si eiga liding og død, og det at han no stod lys levande mellom dei like etter påske.

Det var neppe lett for desse mennene. Dramaet i påska var nær i tid. Det å skulle forhalde seg til ein dei var glad i, som døydde gjennom ei regelrett avretting, men som så vart levande, og som attpå til gjekk ut og inn av ein tilstand som veksla mellom å vere synleg og usynleg, dette var ubegripelege påkjenningar og utfordringar til deira forstand, rett og slett.  Kanskje tenkte dei med seg sjølve: Har eg gått frå vettet?

Men i dag las vi om Jesus: ”Han opna forstanden deira så dei kunne skjøna skriftene”

Det var nok nødvendig. Å opne forstanden til læresveinane, rett og slett, så dei ikkje skulle misse forstanden
.

Jesus tok seg av dei. Han opna forstanden, kan vi lese. Han forklara dei det som stod skrive om han i Skriftene, i GT. Ord om at Messas skulle lida og stå opp frå dei døde tredje dagen. Det var nettopp det han hadde vore gjennom og som læresveinane hadde vore vitne om.

Men no kom utfordringa til dei tolv: Å breie ut bodskapen om denne Jesus. Vere vitne om dette som hadde hendt med Jesus. Jesu eige ord til læresvenane lydde slik: ” – i hans namn skal omvending og tilgjeving for syndene forkynnast for alle folkeslag; de skal byrja i Jerusalem. De er vitne om dette.”

For læresveinane var det ei oppgåve utan sidestykke. Forkynne om Jesus til alle folkeslag. 
Forkynne omvending – syndsforlating.
I dag spør vi - er ikkje dette gammaldagse ord? Var det ikkje slik dei tala om på bedehusa for 50-60-70 år sidan?

På Areopagos stod Paulus fram i det som var eit møte mellom på den eine sida den jødisk-kristne tru, tanke og kultur, og på den andre sida den greske, klassiske filosofi og førestillingsverd.
Raag Rolfsen, direktør i Areopagos, ein norsk-dansk misjonsorganisasjon som har teke namnet sitt etter denne hendinga, seier i ei preike over denne teksten[1] at Paulus sitt møte med atenarane på Areopagos er sjølve arnestaden for vår europeiske kultur. Ikkje noko mindre. I løpet av dei første hundreåra av vår tidsrekning smelta idear og førestillinger frå desse to kulturane saman til éin kultur som etter kvart skulle kome til grunnleggjande å påverke heile kontinent vårt.

Men går det i dag an å tale meiningsfullt om slike ord som Paulus brukar? I ei tid der folk vel sine eigne vegar, der ingen spør etter normer, berre etter kva som passer for meg og mitt liv nett no.

Omvending. Det betyr som kjent ein ny kurs. Det betyr å snu ryggen andre vegen, men framleis gå vidare utan å stogge opp.

Omvending. Det kan bety å vende seg bort frå vegen der familie og vener vil ha deg med. Det kan verte aktuelt å vende seg bort frå fleirtalets sug når deira vegar fører bort frå den kursen som vart peika ut av Jesus den gongen han vart skild frå læresveinane sine, ved Betania, like utanfor Jerusalem. Det var denne hendinga vi har lese om i dag.

Dette kan i dag vere ein kraftig kulturkollisjon. Tida vi lever i vert gjerne omtala som postmoderne. Det er ei tid som er sterkt prega av individualisme. Av at vi skal styre livet vårt sjølv. At ingen andre skal lære oss kvar våre vegar skal gå. Postmoderniteten er kritisk til at eit livssyn er meir rett enn andre livssyn. Her plukkar ein religiøse og ideologiske tankar frå mange kjelder, utan å bry seg om desse passar logisk i hop.

Nettopp i møte med det postmoderne skal omvendinga forkynnast, også i 2019. Men samstundes som vi vågar å bruke Jesu eigne ord i dagens evangleium, kan vi lære av apostelen Paulus som altså våga seg inn i ein dialog med si samtid. Han tok dei religiøse atenarane på alvor. Han nærma seg deira tempel. Han gjekk inn der. Han stod framfor deira altar. Han siterte frå deira litteratur. Samstundes løfta han opp Jesus.

Også vi må vi i like sterk grad løfte fram det andre Jesus legg inn over læresveinane: Syndsforlating. Kvart einaste menneske i Eidsvåg, i Bergen, i Norge og elles i verda treng å omvende seg frå alt som kallar og lokkar og dreg i retning bort frå det som er midtpunktet for vår tru: Han som har syndsforlating å gje.

Og syndsforlating leitar vi ikkje etter på høgfjellet, i skjergarden på båttur, eller på trivelege hytteturar. Syndsforlating vert formidla gjennom Ord og sakrament – dvs. der Guds folk samlast i Jesu namn, og det er framfor alt i den kristne kyrkja.
«I han er det vi lever og rører oss, og er til,» seier Paulus om Jesus.

Det er dette kyrkja vitnar om. Om han som leid på krossen døydde og stod opp. Han som heiter Jesus. Han som har eit namn som skal forkynnast saman med orda om omvending og syndsforlating.

Det er den kristne sitt kall. Det var læresveinane sitt kall. Det var dette Paulus drog ut for å forkynne i heile Middelshavsområdet. Minst tre lange reiser av denne store misjonæren kjenner vi til. På ei av reisene kom han altså til Aten. Til Areopagoshøgda. Og her forkynte han til atenarar som hadde så mange gudar, så mange altar og så mange tempel at dei til og med reiste altar for ein ukjend Gud.
”Det som de tilbed utan å kjenna, er det eg forkynner dykk” sa Paulus i Aten – og så løfta han Jesus opp for augo deira. Han forkynte den krossfeste og oppstadne Kristus. Han som gav læresveinar den gongen og til alle tider ordren om å forkynne for alle folkeslag.

På Areopagos lydde orda om Jesus til verdensborgarane i Aten. Talen til Paulus er eit fantastisk døme på  forkynning inn i ei vantruande og vanskeleg samtid. Men i dag er vi ikkje i Jerusalem i lag med Jesus. Vi veit at mange år har gått etter at Paulus drog frå Aten, men at dei ruglete steinane står der som monument over ei storhending.
I dag er vi ikkje i Jerusalem, Aten eller Roma. Vi er i Eidsvåg.

Men orda frå Jesus er like aktuelle. Orda som kallar på oss. Som vil at vi skal vere vitne. Her hjå oss. Og til alle folkeslag: «– i hans namn skal omvending og tilgjeving for syndene forkynnast for alle folkeslag; de skal byrja i Jerusalem. De er vitne om dette.»

AMEN

---

[1] http://www.areopagos.no/ressurser/prekener/areopagos/det-er-guds-vilje-at-vi-skal-synge-danse-og-sove