Det skremmande og fasinerande mysteriet

Kristi forklåringsdag, I. 16.02.2020
Biskopshavn
Matt. 17, 1-9

Det er lenge sidan eg var teologisk student. Kanskje er det difor at eg enno hugsar første gongen vi lærte å forstå eit uttrykk på latin. Eit av faga vi fekk opplæring i den gongen eg tok mine første steg inn i den teologiske verda, var læra om dei ulike religionane. Der var det eit viktig begrep på latin som vi måtte dukke ned i, utan at vi hadde lært noko om sjølve språket det var skrive på. Det var desse orda:
”Mysterium tremendum et fascinosum” (Rudolf Otto: «Das Heilige»)

Uttrykket er ei skildring av det som ligg i fenomenet religion, av religiøs erfaring, av nærleik til det guddommelege.
Orda betyr ”Det skremmande og fasinerande mysteriet”.

Det er ei utruleg god samanfatning av kva det handlar om når vi nærmar oss det guddommelege. Det er skremmande og fasinerande.

Slik opplevde dei nok hendinga på fjellet, dei som var der i lag med Jesus og som fekk sjå Jesu herlegdom. Peter og Jakob og Johannes var høgt oppe i denne samanhangen. Dei var høgt til fjells. Og dei opplevde det som svenskane ville kalle for en ”höydare” i det dei så langt hadde vore med på i si læretid saman med Meisteren.

Seks dager senere tok Jesus med seg Peter, Jakob og hans bror Johannes og førte dem opp på et høyt fjell, hvor de var alene.  Da ble han forvandlet for øynene på dem. Ansiktet hans skinte som solen, og klærne ble hvite som lyset.

Dei fekk ein glimt av Jesu guddom. Ikkje noko mindre.

Og alt hende på fjellet. Der Bibelen fortel oss at Gud kjem ned og stig mennesket i møte.
Gud møtte Moses på fjellet. Gud møtte Elia på fjellet.
Vi skal merke oss kva som hender på fjellet – nemleg at Gud openberrar seg for oss menneske her. Ikkje alltid synlege og tydeleg openberringar, men fleire stader i Bibelen les vi om delvise openberringar, oftast ved at utvalde personar får høyre Guds røyst. Røysta kjem som regel får ei sky eller ut or ei skodde som hyller inn fjelltoppen. Slike openberringar kallar teologane med eit framandord for teofaniar – det betyr gudsopenberring.

I lag med Peter og Jakob og Johannes kjem Jesus ved denne anledninga så nær læresveinane sine at den guddommelege glansen smittar over på dei.
Læresveinane ser Jesus. Men dei ser han ikkje som kvardagsmannen, snikkarsonen frå Nasaret. Han som hadde hus i Kapernaum. Han som gjekk rundt i same kvardagskleda som dei sjølve gjorde.
Brått framstår Jesus slik han var i opphavet, saman med Faderen, ein stad i det evige. Det vert synt fram eit glimt som viser litt av det som var før Jesus vart menneske.
Og av slik det skal vere når menneska kjem i Guds rike, og vert han like.

Jesus er så nær at det er råd å begripe at bak det vi ikkje fattar og forstår, der er han som er større enn oss. Der er Gud. Gud som skapte i opphavet. Gud som steig ned og vart menneske då Jesus vart fødd inn i vår verd.
Gud, han som er meir enn oss. Han som gjev loven gjennom Moses. Han som forkynner sin vilje til oss gjennom heilage profetar, representert på fjellet gjennom Elia som er ved hans side.

I lag med gudsmenn frå GT som ingen hadde høyrt frå på uminnelege tider, står Jesus der i det skinande lyset. No handlar det ikkje om loven eller om profetane. Her er han som er evangeliet. Den gode bodskapen. Jesus Kristus. Her vert han presentert av Gud sjølv. Løyndomsfullt, or skya talar Gud til læresveinane, men også til oss.

Vi ser han ikkje. For guddommen er ikkje for våre augo. Det guddommelege vert for oss openberra gjennom ord: «Dette er min Sønn, den elskede, i ham har jeg min glede. Hør ham!»

Men lysglansen frå Jesus vert snart borte. Røysta frå himmelen tagna.
Likevel: Det veldige som læresveinane fekk oppleve gjorde dei audmjuke, redde og underdanige. Det står at i møte med desse sterke opplevingane, så ”kastet de seg ned med ansiktet mot jorden, grepet av stor frykt”.
Jesus læresveinar hadde fått eit møte med det heilage, med det guddommelege. Dei opplevde ”Det skremmande og fasinerande mysteriet”.

Slik er det å kome nær det guddommeleg for eit vanleg menneske. Det vert for sterkt. Til og med Jesu aller næraste vener tolte ikkje det veldige dei fekk sjå. Dei kasta seg ned etter å ha sett den gamle og den nye pakt møtast på fjellet i guddommeleg glans.

Matt 17:7-8:  Men Jesus gikk bort og rørte ved dem og sa: «Reis dere, og frykt ikke!» Og da de løftet blikket, så de ingen uten Jesus alene.

Det var ikkje meir enn dette dei fekk sjå. Eit kort glimt av Jesu herlegdom. Ei kort vitjing av Bibelske personar som kom frå Guds æve og inn i deira tid. Berre små glimt.
«-Og da de løftet blikket, så de ingen uten Jesus alene.»

Det var over. No skulle dei ned att frå fjellet.
Det er der vi er nett no. Slik vi oftast er det. Nede i låglandet.
Men vi som har funne vegen inn i Biskopshavn kirke denne vinterdagen, vi skulle ta med oss viktige ting etter å ha høyrt om denne hendinga.

Først: Trua vår handlar om at vi stig nær eit mysterium. Å nærme seg den heilage Gud, å våge å feste blikket på det guddommelege, er å stige ut or kvardagen. Det er å gå steg som løftar oss høgare opp. Kanskje er det tungt å gå i motbakke av og til, trua sin motbakke. Men vi veit at når vi har forsert tunge brattheng og steile skråningar, så ventar det strålande utsyn frå fjelltoppen.

Som kyrkjelyd og som enkeltkristne skulle vi i sterkare grad søkje mot det guddommelege, mot det vi ikkje forstår og enno ikkje har sett fullt ut. Mot det vi anar er der, men som vi ikkje heilt har ord for å skildre. Skal vi våge å kalle det for det heilage? Eller rett og slett mysteriet? ”Troens mysterium”?

”Det skremmande og fasinerande mysteriet”.
Det heilage mysteriet er ikkje berre fasinerande. Det kan også verke skremmande. Skremmande fordi når vi syndige menneske kjem tett inn på det guddommelege, då vert nettopp vår syndige side avslørt.
Då er det utruleg sterkt å sjå det reine, det lyse, det skinande, i kontrast mot alt i meg sjølv som er tilsmussa, mørkt og falleferdig.

Det er ikkje tilfeldig at alle stader der vi les om liknande episodar som den vi har hatt i sentrum frå Bibelen i dag, så endar det med at menneska som møter det heilage vert slegne til jorda. ”(de) kastet seg ned med ansiktet mot jorden, grepet av stor frykt”

Skremmande og fasinerande.

I skjeringspunktet mellom desse motsette røynslene av det heilage, av Gud sjølv, der lyser Guds nåde aller klårast mot oss.
Det er forferdeleg for ein syndar å falle i hendene til den heilage Gud.

Men det er den same Guds hender som kan reise opp den som ligg nede, som kan fri oss frå angst og uro, som kan vise oss kva som hender når vi har opplevd det som er skremmande, slik Peter, Jakob og Johannes opplevde det:
Jesus gikk bort og rørte ved dem og sa: «Reis dere, og frykt ikke!» Og da de løftet blikket, så de ingen andre enn ham, bare Jesus.»

Han som er høg og heilag, han som talar or skya, han som er Gud og som let sin guddom skine gjennom Jesu ansikt, han kan nok slå oss til jorda. Men denne Gud kan også vise oss det vi treng å sjå for at vår redsle kan vike, og våre lengsler kan fyllast. Han vil vise oss Jesus åleine. Difor, når vi ser han, kan vi med rette syngje: ”Deg å få skode er sæla å nå”

Vi skulle våge oss nærare inn på dette mysteriet. Ta slitet med og gå trua sine motbakkar mot fjelltoppen, dit vi kan vere åleine med Jesus. For det står faktisk at det var litt av poenget med fjellturen.

Slik det også står at Jesus på veg ned frå fjellet bad læresveinane om ikkje å snakke om det dei hadde opplevd av store ting, ikkje før seinare.
Dette siste er også eit poeng vi ikkje skal oversjå. Mange har lurt på kvifor Jesus ikkje ville at dette skulle snakkast om, før etter hans død og oppstode.
Noko sikkert og godt svar på spørsmålet har vi ikkje.

Men kanskje kan vi som lever i ei tid der vi har lett for å stige over grenser mellom det intimt, private, og det som er offentleg, tenkje over: Er dette eit teikn på at vi lever i ein kultur i oppløysing?

Eg tenkjer at det i alle menneske finst opplevingar, ikkje minst av åndeleg karakter som skal forvarast i det løynde, som ikkje skal brettast ut for kven som helst. Difor er det av og til godt å søkje inn i det stille rommet. Inn i det meditative, inn i retreaten, der vi kan vere åleine ei stund i lyset frå Jesus, og vere så stille at vi kan høyre den stemma som peikar på Jesus: «Dette er min Sønn, den elskede, i ham har jeg min glede. Hør ham!»

Høyr han!

Det er dit vi må kome. Inn i stilla og det ettertenksame, der Ordet lyder, der Jesus talar, der mysteriet blenkjer slik at trua kan sjå og gripe tak.

Det kan være skremmande. Men også fasinerande.

Og synet av Jesus vi då får sjå, kan vere aldeles overveldande.

AMEN