Rein

18. s. i treeiningstida. III. 13.10.2019
Herdla kyrkje
Mark.1,40-45

«Om du vil kan du gjere meg rein»

Slik tala den spedalske til Jesus. Slik ropte den spedalske til Jesus. For eg trur det var det han gjorde. Han ropte. Kanskje var det ikkje nødvendig med så veldig høge rop, for trass alt låg han der på kne rett fram for Jesus. I desperasjon over alt det negative denne forferdelege sjukdomen bar med seg av sosial isolasjon, av frykt, og av det som heilt sikkert var direkte vondt og pinefullt med reelle smerter.

«Om du vil kan du gjere meg rein»
Og Jesus ville! «Eg vil, sa han. Bli rein!»

På denne søndagen så handlar alle dei tre evangelietekstane som kjem tre år etter kvarandre om korleis Jesus kan lækja sjukdom. Eit år høyrer vi om korleis Jesus gjer svigermor til Peter frisk. I den teksten, frå Matt. 8, vert også eit kjent profetord om Jesus sitert: «Han tok bort våre plager og bar våre sjukdomar» (Jes. 53,4)

Neste år kan vi lese evangelieforteljinga om offiseren i Kapernaum som hadde ein tenestegut som var sjuk. Jesus såg offiserens store tru og gjorde guten frisk. (Matt.8,5-13)
Dette året stansar vi på denne kyrkjesøndagen opp for den spedalske som trygla om å bli rein.
«Om du vil kan du gjere meg rein»
Og Jesus ville! «Eg vil, sa han. Bli rein!»

På ulikt vis handlar det om at Jesus kan gjere frisk.

Det er eit fantastisk evangelium som vi som kristne skal ta til oss. Gle oss over. Og sjølve feste tru til på ein slik måte at også vi vågar oss fram for Jesus når vi treng hans omsorg, hans lækjedom.

Det er berre nokre få veker sidan vi i Bergen hadde besøk av den kjende «Snåsamannen», Joralf Gjerstad. Få i landet vårt har bede til Gud om lækjedom for så mange menneske han.
I avisreferatet frå samlinga i Bergen Domkirke stod det at Gjerstad har bede for 55.000 menneske gjennom sitt 93-årige liv. Eg veit ikkje kvar talet kjem frå.
Men bønene hans har vore mange. Og mange er også vitnemåla om bønesvar og lækjedom.
I flg. avisa Dagen var dette hovudpoenget i hans bodskap til den fullsette Domkyrkja:

– Kraften ligger i bønnen, sa Gjerstad og siterte Jesu ord fra evangeliene:
– Be og dere skal få, bank på og det skal lukkes opp for dere.
Han oppfordret forsamlingen til å tro på Jesu ord om bønn.

Det handlar om sjukdom. Og om lækjedom. Om Jesu makt til å gjere under og teikn.

Slik var det den gongen Jesus gjekk rundt mellom oss.
Kyrkja vår trur at slik er det også i 2019. 

Som presten dykkar i dag vil eg gje deg frimot til å rope til Jesus om hjelp i sjukdom og plager. Om å be. Gjere slik Snåsamannen sa det:
– Kraften ligger i bønnen, sa Gjerstad og siterte Jesu ord fra evangeliene:
– Be og dere skal få, bank på og det skal lukkes opp for dere.
Han oppfordret forsamlingen til å tro på Jesu ord om bønn.

Eg vil ikkje prøve å redusere dei bibelske lovnadene.
Eg vil heller ikkje dele ut garantiar om at ein kvar som ber om å bli frisk faktisk blir det.
Eg konstaterer at nokre opplever å bli bønhøyrde. Andre blir skuffa.
Forklaringa på dette ligg bortanfor det eg har innsikt i. Likevel har eg trua på dette. Likevel vil eg flagga lovnaden som er knytt til det som hende med den spedalske:
«Ein mann som var spedalsk, kom til han, fall på kne og bad: … »

Dette er oppskrifta. Til dette er lovnaden knytta. Dette får vi lov å tru på, og den trua skal ingen ha rett til å smile av, til å kritisere, eller til å devaluere.
– Kraften ligger i bønnen, sa Gjerstad og siterte Jesu ord fra evangeliene:
– Be og dere skal få, bank på og det skal lukkes opp for dere.
Han oppfordret forsamlingen til å tro på Jesu ord om bønn.

For tjue år sidan var eg ein vinter vikarprest på Finnmarksvidda, i Kautokeino.
Eg sat ein dag og bladde i litt av det eg var oppteken av å forkynne og formidle den gongen – bl.a i ei andakt eg sende til lokalavisa der eg den gongen eigentleg budde, i Sunnfjord. 

Då ser eg at eg fann trøyst i den blinde tiggaren sitt naudrop – «Jesus, du Davids son, miskunna deg over meg». (Luk.18,39) Det er nettopp dette ropet vi finn att i vårt kyrierop i gudstenesta. Kyrie eleison ropar vi på gresk.

Kyrie eleison, bøneropet frå vår gudsteneste er altså greske ord, og dei betyr dette:
Herre, miskunna deg over meg. ”Kyrie eleison”.
Den spedalske vi møter i dag, brukar ikkje nøyaktig dei orda, men innhaldet i det han tryglar om er akkurat det same. «Miskunna deg over meg»

Vinteren i Kautokeino fann altså eg trong til å be med desse orda. For den gongen, i februar 1999, så passerte gradestokken 50 minusgrader - på veg endå lenger nedover. Gjennom veke etter veke levde vi i temperaturar på 30 – 40 - 45 minusgrader. Til slutt var det godt å ty til vårt velkjende Kyrierop.  Eg opplevde då at det var tid for å be om varmare vêr.

Kvar einaste gong vi kjem saman til høgmesse ber vi desse orda:  «Miskunna deg over meg!»  Vi ber om Herrens miskunn. Om Guds miskunn. Og det gjer vi med det same vi har sagt fram syndevedkjenninga i lag. Vi fortel altså til Gud, det han allereie veit, at vi er syndarar. Så ber vi han om å vise miskunn mot oss. Det betyr at vi ber Gud om at han ikkje må gje oss som vi fortener for syndene våre. Vi ber han om å vere nådig. Vi ber om å få meir enn vi har gjort oss fortente til.

Den spedalske vart rein av den vonde sjukdomen han bar på. Du har kanskje andre ting du vil be Gud om i ditt liv. Også du kan be Jesus om hjelp om det som er vanskeleg i ditt liv. Du kan rope om lækjedom. Du kan rope om miskunn.
For heile vårt liv ropar mot oss at vi treng Herrens miskunn.

Vi treng Herrens miskunn fordi vi ikkje ser. Vi ser med augo våre. Men vårt indre auga ser ikkje.
Vi treng Herrens miskunn, ikkje fordi vi er spedalske, det er ein sjukdom som ikkje lenger er aktuell her i landet. Men vi er ureine. Vi ser ikkje kor ille vi har stelt oss når vi får sjansen til å møte Jesus, til å leggje frå oss det vonde og vanskelege, som kan vere så mykje meir enn medisinske utfordringar.

I kyrkja har vi gjennom hundreåra snakka mykje om at vi er syndarar.
Det vedkjenner vi også i alle gudstenester. Og det er slik det er.
Men folk i dag har teke til å riste på hovudet av all denne syndsvedkjenninga. Vert det for mykje av det? For mykje av anger? Meir enn vi har godt av?

Kanskje er det på tide om vi som går ofte til kyrkje tenkte nærare over kvifor vi treng Herrens miskunn?
Er det p.g.a eit for aktivt sexliv? For mange drinkar på byen på fredag eller laurdag? Sit syndene våre i kva vi tenkjer og meiner om dei homofile? Eller er det våre tankar på pengar og rikdom som har ført oss i gjørma? Ja, kanskje det.

Men alt dette vil eg hoppe kjapt forbi på denne søndagen. Og heller fokusere på dette:
Er vi så blinde at vi ikkje ser Jesus? Er vi så blinde at vi ikkje ser slik at vi trur på han? Og slik at vi ikkje har tru på, eller håp om at han kan gjere oss reine?

Er vi blinde? Åndeleg ureine, spedalske? Er vi vantruade?

Då lever vi i synd. Då må vi våge å rope på Jesus. Falle på kne framfor han og be om hjelp.

«Om du vil kan du gjere meg rein»
Og Jesus ville! «Eg vil, sa han. Bli rein!»

Vågar vi å be slik? Det kan vere eit dristig prosjekt. Kanskje vil vi sjå ting vi til no har vore blinde for? Kanskje vil vi sjå eigne svik? Eigne synder?  At du livet ditt er prega av det som er ureint. Då treng vi å rope det ut: «Om du vil kan du gjere meg rein» «Kyrie eleison!»

For mange vintrar sidan sat eg i Kautokeino og ba om varmare vêr.
Eg skulle aldri vore så konkret i mine bøner! For tilsynelatande har eg fått svar som langt overgår det eg forstod å be om. Den gongen, som i dag, skulle mine ord berre ha vore: Kyrie eleison.

For vi treng Herrens miskunn når vintrane vert varmare her på våre breiddegrader og naturen gjev oss midt i ansiktet for vår eigen uforstand. Og for vår synd. Og for vårt forbruk. Og for vårt tankelause jag etter velstand og rikdom. Vi får att, ikkje berre for at vi er ureine, men også fordi vi ureinar det Guds har gjeve oss.

Sakte, men sikkert, går det opp for oss at det finst verre synder enn det vi gjerne tenkjer på når ordet synd vert nemnt i våre samanhangar. Umoral er ikkje berre det som dreier seg om sex og samliv. Vi kan sjølvsagt kome i uføre også på dette området.

Men våre felles synder som har ført oss inn i ei klimakatastrofe kan få langt, langt større følgjer for ufatteleg mange menneske.

Kanskje vil våre eigne barneborn få det rimeleg bra her i vårt land, også i den ukjende framtida? Men korleis vil dei stille seg til endelause flokkar av klimaflyktingar og økonomiske flyktingar frå heile verda som vil hit til vår del av verda om 25 - 50 – 100 år? Det er eit av mange spørsmål vi kan stille i året 2019.

Kanskje er spørsmålet eit heilt anna om nokre år. Kanskje dukkar det opp nye problem. Nye utfordringar som vi enno ikkje har sett. Fordi vi kanskje er blinde? Eller fordi vi let att augo våre med vilje? Eller fordi vi med vårt ureine og syndige liv kjem aldeles på kant med Guds gode vilje for oss og for verda vi lever i?

«Om du vil kan du gjere meg rein»
Og Jesus ville! «Eg vil, sa han. Bli rein! Med det same var sjukdommen borte, og mannen vart rein»

I dag skulle vi våge å leggje våre liv, våre sjukdomar og vår ureinskap, vår synd fram for Jesus.
Det kan framleis skje under.

AMEN