FRED

 

Gravferd
Luk.2,29-39
FRED

Døden kom.

Eit liv er ført til ende. Det står att å bere kroppen dei siste stega, ut or kyrkja, på vegen mot grava. Vi er samla her i kyrkja for å vere i lag til eit siste, verdig farvel.  I dødens fotefar tek minna over. Dei skal leve.
Men livet gøymer vi i jorda og venter på den store oppstodedagen som vår Herre Jesus har lova alle som trur på han som vart krossfest, som døydde og som stod opp att or grava. Nettopp fordi Jesus stod opp att or den grava dei la han i, er det at vi på ein gravferdsdag kan eige vona om at døden er overvunnen.

Jesus tala om dette før han døydde, og det han den gongen sa, det tek vi med oss når vi vert konfronterte med døden, slik vi vert det i dag: «Eg er oppstoda og livet, den som trur på meg, skal leve om han så døyr. Og kvar den som lever og trur på meg, skal i all æve ikkje døy.» (Johs. 11, 25-26) 

Døden kom. Men døden kom med fred.
Det vil eg setje fokus på ved denne kista. At døden kan vere fredfull.
Det skulle vise seg at det ho/han trudde på heldt, også då døden opna døra og steig inn i rommet og tok henne/han med seg. Det var ikkje kamp for å klamre seg til livet. Det var lyset som slokna fordi kvelden kom. Fordi det venta ei natt etter livets lyse dag. Då er det godt å kvile. Kvile i fred. Kvile med fred. 

Ordet fred er eit forunderleg ord. Ikkje minst i møte med døden.
Då går gjerne dette ynsket att: «Kvil i fred» Eller det vert sagt: «Ho/han sova fredfullt inn»
Det betyr ikkje at livet før døden var prega av ufred. Slett ikkje. Men gjennom livet er det lagt eit grunnlag for at freden skal vere følgjesveinen inn i det ukjende. Det som er bak døden. 

No ved juletider vert vi minna om det. Ein av tekstane vi stoggar for når jula er i ferd med å ebbe ut, handlar om Josef og Maria som tek med seg den vesle Jesus til templet for å bere han fram og la han bli helga der. I templet i Jerusalem møter dei gamle Simeon. Mannen som har fått vite at han ikkje skal døy før han hadde fått sjå den Herren hadde salva, altså Messias. 

Det er nesten som forteljinga om Simeon og Jesusbarnet i templet kan konkurrere med skildringane frå fødselsnatta i Betlehem om kva som er dei vakraste orda.
Ser du for deg den gamle mannen som varsamt løfter barnet Jesus or armane til Maria? Ser du han når han held barnet mot himmelen, strekkjer armar mot Gud og har augo som skin i puraste glede over dette synet: 

«Herre, no lèt du tenaren din fare herifrå i fred, slik som du har lova, for augo mine har sett di frelse…» (Luk 2,29-30) 

Etter at vi snart er ferdige med seremonien her i kyrkja, skal vi samle oss ved grava. Der senkar vi kista i jorda, syng salme, ber ei bøn og kastar dei tre første spadane med jord på kista, så vert gravferda avslutta med dei eldgamle orda som vi kjenner så godt. Velsigningsorda. Vi les velsigninga, samstundes som vi teiknar krossteiknet over grava, over kista og over oss som er samla i sorg ved gravkanten.

Du har høyrt det før. Mange gonger. Men har du tenkt over kor djupt meiningsfullt dette er?

Ei gravferd vert avslutta med velsigninga og med krossteiknet.

Vi avsluttar ei livsferd med ynskje om at Gud skal velsigne oss som lever vidare. Samstundes ber vi med oss ynske om at Guds gode ansikt no lyser over han/ho vi tek farvel med. Og vi vonar at vi som ei følgje av det som hende på krossen der Jesus døydde for våre synder skal hans åsyn lyse på resten av vår livsveg slik at vi alle finn vegen heim til det evige livet når det ein gong vert vår tur til å døy. 

Vi lyser velsigninga til slutt, ved grava: «Herren velsigne deg og vare deg! Herren la sitt andlet lysa over deg og vere deg nådig! Herren løfte sitt andlet mot deg og gje deg fred! (4.Mos 6,24-26)
Den aronittiske velsigninga, som vi kallar desse orda, er ord som er som skapte nettopp for ei slik stund. Det er ord som kan gje oss det dei handlar om, nemleg fred.

Herren løfte sitt åsyn på deg og gi deg fred! 

Eg trur at vi allereie kjenner litt av denne freden her ved denne kista. For vi veit at det livet som ligg gøymt under kistelokk og blomsterdekorasjon, det er eit langt og
strevsamt liv som vart levd for at de som sørgjer skulle få det best mogeleg. Eg var saman med familien før gravferda og de fortalde meg om noko av alt det de hadde hatt saman fram gjennom åra. No var det tid for å få kvile frå alt dette.

Til slutt kom døden og tok han/henne med inn til den store kvile. Ein fredfull død. Og vi kjenner at det kviler fred også over denne stunda.
Og fred er det vi ber om når vi, slik vi alltid gjer det i gravferder, avsluttar seremonien med å be om Herrens velsigning. 

Herren skal bevare deg. Herren skal gje deg fred. Men framfor alt: Herren skal vere nådig mot deg!
Meir enn alt anna treng vi alle Herrens nåde fordi vi med våre liv ikkje maktar å leve slik vi til ei kvar til skulle. Alle strevar vi med synda som bur i oss. Alle ber på skuld og skam over tankar, ord og gjerningar som vi veit ikkje held mål i Guds augo. Men krossteiknet vi får sjå samstundes som vi til slutt, ute ved gravkanten, ber om Herrens nådige velsigning, det minner oss om grunnlaget for at vi har lov å rekne med at vi skal få det vi ber om: Velsigning, vern, nåde og fred. 

Fred – fordi augo våre har sett Herrens frelse, slik Simeon sa det der han stod med Jesusbarnet i hendene. Julegåva. Gåva med fred – slik englane song: «Ære være Gud i det høgste, og fred på jorda blant menneske Gud har glede i!» (Luk 2,14) 

AMEN

Hosianna

1. s. i adventstida. III. 28.11.2021.
Salangsdalen kapell. 50-årsjubileum
Matt. 21, 1-17 (Forteljingstekst/evanglietekst)

I 50 år, sidan 1971, har bygdefolket her i Salangsdalen toga inn i kyrkjehuset på denne staden. Eit enkelt, lite og praktisk kapell, til glede og til velsigning for alle dykk som bur i denne bygda. Gudstenester og oppbyggelege samlingar. Dåp, vigsel og gravferd. Minnesamvær og konfirmasjonsfestar. Alt slikt som eit kyrkjehus skal vere ramma for.

Ein gong opplevde de det vonde at kapellet brann ned, men i 1982 stod bygget fram, nyreist frå oske og ruinar.

Og i dag, på den første dagen i eit nytt kyrkjeår samlar vi oss til jubileumsglede i frost og snø, og litt dagslys før polarnatta snart skal opne seg for nordlys og stjerneskin over denne staden.
I skogane rundt oss ruslar det kanskje ein og anna bjørn som ikkje har forstått at det er lurast for han å gøyme seg inne i Sverige ein stad. Og heilt sikkert går det rundt mange eksemplar av skogens konge som har overlevd jakttida så langt.
Uansett vakker vinternatur, skog eller dyr, så det er vi, menneska på denne staden, kyrkjelyden i Salangsdalen, som no skal helse på den kongen som vil møte oss til enno eit nytt nådens år.
Ikkje berre i eit jubileumsår som vi stig ut or, men i eit nytt, nådens kyrkjeår som vi i lag går inn i.

Borna i bygda har vore samla sidan frukosttider i dag og førebudd pynting av juletre, dei har øvd på songar, og dei har sett farge på salmesongen ved å hjelpe oss alle med å gjere som dei gjorde i Jerusalem den gongen Jesus kom ridande på eselet.
Vi ropte og song det ut i glede: «Hosianna! Velsigna vere han som kjem i Herrens namn. Hosianna i det høgste!»

Det er så flott at vi har borna mellom oss i dag. Unge menneske. Slike som slett ikkje hugsar det som hende for 50 år sidan då kapellet var bygd. Eller for snart 40 år sidan då det reiste seg etter ein brann. Historie kan vere nyttig. Men det er framtida vi skal oppleve. Borna er notida. Borna er framtida.

I lag med borna skal vi gjere som dei gjorde i Jerusalem for lenge sidan, og som vi alt har gjort her i kapellet i dag: Rope til Jesus enn ein gong: Hosianna!
Veit du kva det ordet betyr?
Hosianna betyr «Kom med hjelp!» eller: «Gje frelse!»

Tenk om dette vart eit rop vi kvar for oss la hjarta vårt i når vi får høyre at no kjem Jesus til oss.
Enno ein gong er det det som skal stå i sentrum når vi i vekene framover førebur jula og høgtid.
Jesus kom til oss ein gong. Den aller første jula kom han til jorda. Eit lite barn, fødd av ei ung mor.
Eit barn som Maria fødde til jubel frå englar, sende frå himmelen. For barnet hennar var meir enn vanlege guteborn. Han var også Guds son.

Jesus kom til oss på denne jorda. Jesus kom til dei som levde i Israel i hans samtid. Han var gutt, han vart mann, og han stod etter kvart fram mellom sine eigne og gjorde det klart at han kom frå Gud.

Han kom til sine eigne, og etter kvart som tida gjekk og Jesus vart meir og meir kjent, forstod mange at Jesus ikkje var som andre menn. Han heldt store talar som gjorde inntrykk på tilhøyrarane. Han møtte menneske med varme og omsorg. Til og med gjorde han store under og teikn som førte med seg at folk flokka seg rundt han. Rett før hendinga med inntoget i Jerusalem, kan vi lese at Jesus hadde gjeve synet tilbake til to blinde menn.
Difor stimla folk saman då han ein dag kom til Jerusalem og passerte gjennom byporten. Han sat på ein eselfole og reid inn i byen til stor jubel frå både born og vaksne.

Og så var det sjølve jubelropet då! Eller var det eit jubelrop?
«Hosianna! Velsigna vere han som kjem i Herrens namn. Hosianna i det høgste!»

Folkemengda ropa. Samstundes som dei vifta med palmegreiner som dei strødde langs vegen. Framfor eselfolen som kom med Jesus på ryggen, breidde dei ut kappene sine på vegen.

Det var jubel og fest for Jesus som kom. Men det var også alvor og forventning i ropa deira: Hosianna! - «Kom med hjelp!» eller: «Gje frelse!»
Det er advent. Det er forventning. Det nærmar seg jul. Då er det fest og feiring. For Jesus som kom. Som vart fødd. Det er det årlege jubileet for Guds son som vart menneske.

Jesus kom til Jerusalem.
I dag kjem han til oss i Salangsdalen. For å vere med på vår fest og feiring i dette huset som vi har vigsla til hans ære.
Han kjem slik at vi kan hylle han og helse han og ta mot han med glede og med opne armar.
Men i våre rop kan vi legge inn at vi treng han i våre liv. For at han skal kunne hjelpe oss med det som er vanskeleg for den enkelte av oss. «Kom med hjelp!»

Bruk dei orda med stort frimot, du som treng Jesus i din kvardag. Vi høyrde at han lækte blinde rett før han rei inn i Jerusalem. Og i tekstordet til oss i dag står det å lese at Jesus kom med hjelp også denne dagen. Vi kan lese at då han var på tempelplassen, så kom det nokre blinde og lamme til han, og han lækte dei.

Difor: Ver frimodig til å be om hjelp for dine sjukdomar. For dine sorger. For det du er redd for å møte på din veg gjennom livet.
Jesus kjem framleis til oss for å vere nær oss. For å gje oss hjelp.
Han vil være nær borna i mellom oss. Dei vaksne. Dei gamle.

Det er advent, og vi vil med våre Hosiannaropta ta i mot han som kjem til oss : «Gje frelse!»
Vi vil legge oss og våre liv i Jesu hender og tru at gjennom det skal vi får glede oss over hans frelse. Over at vi skal kunne håpe på det evige livet, det evige som startar her og no, mens vi lever kvardagane våre på vår eigen plass. I heimen vår. På skulen. På arbeidsstaden. Mellom naboar i bygda. I kyrkjelyden.

Jesu frelse og berging startar her og no. Og skal bli fullkomen når det evige opnar seg framfor oss, bak slutten av jordelivet.

Jesus kom til oss på denne jorda den første jula.
Jesus kom seinare til sine samtidige medmenneske på ein eselfole.

Jesus kjem til oss i dag og vil være nær oss i dette kapellet som vi i glede jubilerer for.
Jesus skal ein gong kome tilbake og hente oss inn i sitt evige rike.
Og heile tida vil vi med forventing rope til han: Hosianna! Kom Jesus! Hjelp oss, berg oss. Frels oss.

Gratulerer med jubileet for Salangsdalen kapell.
På jubileumsdagen går vi med glede inn i eit nytt kyrkjeår.
Vi går ut her i frå med forventning til jula som kjem mot oss.
Vi ventar på Jesus, og ropar våre Hosianna til kongen vår.

God adventstid!

AMEN

 

"Hjemme i himlen"

 

Allehelgensdag II. 07.11.21
Bardu kirke
Matt. 5, 13-16

I kveld skal vi syngje ein salme av Leonard Gudmundsen. Han var frå Harstad, og har skrive ein drøss med songar, og nokre av dei har han også sett melodi til. Etter at vi om litt har lese namna på, og tent lys til minne om, dei som døydde her i Bardu sokn i perioden frå Allehelgensdag i fjor til i dag, skal vi syngje salmen «Hjemme i himlen» av Leonard.

Eg fekk møte han ein del gonger. For i mine første år som prest  var han og eg tilsette i same organisasjon, Det norske lutherske Indremisjonsselskap, det som i dag heiter Normisjon. Difor vart eg litt kjend med han som kollega før han døydde altfor ung, berre 65 år gammal. Han var ein av dei aller mest folkekjære og etterspurde predikantar for Indremisjonen for 40-50 år sidan.

Få salmar eller songar summerer så godt opp essensen og poenget med denne dagen i kyrkjeåret, Allehelgensdag, som salmen «Hjemme i himlen». Ikkje fordi det er så imponerande stor poesi. Men fordi det er så enkle og folkelege ord som er kledd i ein like enkel og velklingande, folkeleg melodi som til saman kan opne hjarte og auge for det vi vil løfte fram som det store håpet vi vil setje lyskastaren på nett no:

Hjemme i himlen skal ingen mer gråte.
Herren skal selv tørke tårene av.
Hjemme i himlen skal ingen mer sørge.
Ingen skal dø eller legges i grav.

Hjemme i himlen!
Eg veit i praksis ingen ting om dei menneska vi tenkjer på og minnes på denne gudstenesta. Dei aller fleste av dei var døde før eg kom til bygda her for litt over to månader sidan. Difor er det heller ikkje så veldig mange av dykk pårørande eg har fått møte, men nokre er det trass alt.
Men nett no spelar det ikkje så stor rolle.
For det er ikkje mi oppgåve som prest å vite så mykje om liv som er levd til endes.
Det er heller mi oppgåve å seie noko til alle oss som enno lever som kan gje oss eit håp på ein slik dag.
Eit himmelhåp. Eit frelseshåp. Ei forløysing av ein lengt mot det ukjende i det evige.

Leonard Gudmundsen syng om ein himmelsk jubel der framme. Jubel for frelste som er berga i hamn, som han uttrykkjer det.
Er det slik at kvart einaste døde menneske når fram dit? Til himmelen. Er det slik at vi kan vere sikre på at våre kjære faktisk er der no? Og at vi kan vere like sikre på at vi sjølve kjem dit på oppstodedagen? Dagen som vi ventar på når det siste kalenderbladet vert snudd i denne tida.

Det finst heilt sikkert mange prestar og teologar som utan vidare vil svare ja på det.
Alle kjem til himmelen til slutt hevdar dei.
Andre er like tydelege på at slik kan det på ingen måte vere.
Sjølv må eg innrømme at eg synes svaret på dette er vanskeleg å vere sikker på. For ved å lese i Bibelen er det mogeleg å finne ord og utsegn som peikar i både den eine og den andre retninga.

Men det eg er sikker på, det er at Bibelen fortel oss at der framme ein stad kan vi tru og håpe på at det finst ein plass i Guds nærleik der mange, mange som trudde her i dette livet skal vere i lag. Korleis det evige livet vil utfalde seg i detalj gjev Bibelen berre små, forunderlege blikk inn i som ikkje avslører meir enn det vi kan eige som eit håp, og som Leonard Gudmundsen har sett desse enkle orda på:

Hjemme i himlen er smertene borte.
Ingen skal lide og pines som her.
Hjemme i himlen skal ingen mer klage.
Fullkommen glede skal fylle oss der.

På denne dagen er det likevel noko viktigare å seie til kvarandre enn at salmeboka vår har med ein flott salme på denne dagen, skriven av ein diktar, komponist, songar og predikant her frå dette fylket.

På denne dagen les vi også ord frå Jesu eigen munn, henta frå sjølvaste Bergpreika.
Det handlar om korleis dei som trur på Jesus skal leve. Korleis dei skal vere førebilete for andre. Korleis dei kan vere med å vise vegen for alle som tenkjer seg heim til himmelen for å møte Jesus.

Då talar Jesus om å vere lys og salt i den verda vi lever i.

Menneske som er lysande føredøme.
Menneske som ber i seg krafta som ligg i saltet. Krafta til å bevare friskt det som elles vil rotne. Krafta til å setje smak på det smaklause. Krydder i livet.

Slike eigenskapar skal dei som trur på Jesus bere med seg.
Ja, det er som om Jesus rett og slett konstaterer at dei som høyrer han til allereie har desse eigenskapane:

Dere er jorden salt!
Dere er verdens lys!

Tenk litt på det, du som trur. Kanskje trur du ganske lite, men likevel – nok til at du kjem innom kyrkja av og til. Nok til at du er medlem. Tru nok til å døype borna dine. Og kanskje også til at du eig håpet som gjer at du kan gle deg over songen til Leonard Gudmundsen?
«Hjemme i himelen» - er det ditt håp, at dei orda er sanne for deg?

Lat ingen røve frå deg håpet som ligg i songen.
Lat ingen krasje krafta i Jesu ord, sagt til dei som vil høyre han til: «Dere er jorden salt! Dere er verdens lys!»

Dette er ord med håp i seg. Håp om at vi er sette inn i ein samanhang der vi skal få leve liv som er slik at folk opplever oss som gode medmenneske. Som gode foreldre. Som gode søner og døtre. Som naboar, samfunnsborgarar og kyrkjemedlemmer.

Om vi vågar å opne oss for dette, er vi på vegen. På rett veg. Vegen mot himmelen.
Då kan vi kanskje også sjå for oss at ordet helgen ikkje er eit meiningslaust ord om våre kjære som vi i dag saknar. Helgenar, ikkje fordi dei var perfekte. Men med alle sine feil og manglar, levde dei kanskje slik at nokon fekk eit glimt av lyset, himmellyset, gjennom livet deira.

Lys og salt. Det er orda Jesus set i fokus på denne søndagen.
Lyset kunne vi sagt veldig mykje om. Lat meg berre minne om noko heilt enkelt:  Når vi tenner lys heime i stova vår, så er det eit teikn på at vi er der inne. Vi er heime. Vi kan treffast der.

I dag tenner vi mange lys her i kyrkjerommet.
Vi er heime no. Vi treffest her.
Men dei første lysa vi tende her i kyrkja i dag, var altarlysa.
Ved altaret bur Gud. Der møter vi han. Der møter han oss.
Gud er her, med sitt nærvær, med sitt lys. Vi går han i møte, og ber med oss håpet om ein gong å stige inn i det store lyset. Hjå Gud. Hjemme i himlen!

AMEN

Nain

 

17. s. i treeingstida. II 19.09.2021.
Nedre Bardu kapell. Høsttakefest/«Høstens påskedag»
Luk.17,11-19

Det er flott å sjå alt vi har bore inn i kyrkja av haustgrøda  dag.
Det er godt at vi også i kyrkja kan kome saman å takke for alt dette.

Takke for haustgrøda. Gle oss over naturen og det den gjev oss. Det som vi treng for å berge livet. God og smakfull mat som veks hjå bøndene og i private småhagar.
Og ute i skogen luskar elgen rundt. Eg fekk helse på ein av dei for nokre dagar under ein trimtur i området. Elgjakta står for døra, høyrer eg. Spaning for jegerane. Men også vesentleg matauk i mange familiar. Der eg kjem frå, rett utanfor Bergen, der går hjorten rundt i store flokkar omtrent opp på hustrappene, og der jaktar dei også dag og natt på denne tida av året. Eller vi fiskar i havet og haustar inn derifrå av det vi vert mette av.

Vi takkar for hausten. For maten. For alt det gode og vakre Gud gjev oss.

Men samstundes kan vi ikkje la vere å la tankane våre gå til dei mange, mange rundt om i verda som ikkje har denne overfloda vi kan vise fram i kyrkja vår.
Det vakre vi ser, og det hyggelege vi opplever her i kyrkja nærmast ropar til oss: ”Kva veit de om nauda andre stader i verda? Kva veit du om å stå utsliten og utsvolten i matkø i Sudan eller oversett av alle i slummen i Pakistan?"

Vi veit ikkje så mykje om korleis dei har det i Sudan eller Pakistan eller Syria eller Afghanistan.
Men ein ting veit vi om dei som bur der, ein ting vi alle har felles.
Og no flyttar vi fokuset frå hausttakkefesten til det som er tema i kyrkjene rundt om i heile landet nettopp i dag. Tema på ein dag vi gjerne omtalar for haustens påskedag, fordi vi har fokus på Jesu makt over døden.

Og døden er noko vi som er rike i Norge må slite med, trass i overflod av mat og av naturens gåver. Slik dei fattige må gjere det. Slik det er i dag, og som det var den gong Jesus og hans følgje var på veg inn i den vesle byen Nain.

Då hende det altså at i motsett retning kom eit anna følgje. I byporten møttest dei, Jesus og venene hans, og dei som bar ein ung, død mann på veg til grava like utanfor byporten.

Når eg les denne forteljinga, ser eg for meg fleire ulike scener.
Og no vil eg løfte fram det eg fantaser litt om.
Først om nokre arbeidskarar som har gjort arbeid som viser seg å vere til ingen nytte. Det hender av og til at vi held på i timar med eit eller anna, der vi til sjuande og sist like godt kunne lagt på sofaen med ei bok eller ein bunke aviser. For vår innsats var til ingen nytte. Ingen hadde bruk for det vi gjorde, eller andre hadde gjort det før.

Strevet hadde vore til ingen nytte.

Slik var det for mange i Nain denne dagen. Først var det mannen som grov graver. På Jesus tid kunne dei sjølvsagt ikkje ane at langt framme i tida ein gong, skulle noko vi kallar for gravemaskinar overta dette arbeidet. I hard og steinet jord grov han seg ned med handemakt. Fot for fot. Sveitten rann. Det var tungt, men han grov i jorda samstundes som sorga grov i han. Han spadde unna, som for å hive sorga av seg. For vi har lese at det var ein ungdom som var død. Ein heilt ung mann som heile det vesle samfunnet i Nain kjende. Alle var berørte av dødsfallet. Og alle syntest synd på mora som hadde mista einaste sonen. Det var ikkje så lenge sidan denne kona fylgde mannen til grava. Ho var enkje. Og i dag var det sonen som måtte i grava. Gravaren grov fortare, for han forstod at no var gravfølgjet på veg. Snart var dei ved byporten. Men snart var også han ferdig. Litt av den tørre jorda vart fuktig. Det draup sveitte av mannen som grov. Og det draup nokre tårer også. Men grava måtte opp. For alle skal ha ei grav, før eller seinare!

Men denne gongen grov han til fånyttes!

Det var andre som også gjorde innsats som var til ingen nytte. Gråtekonene i huset til den døde i spissen for sørgjefylgjet på vegen til grava, dei hylte for tidleg.
Det hadde også vore utan meining for folk å finne fram sørgjekleda.
Ei ung enkje, og kanskje vart der også ei endå yngre jente, ein kjærast, som felte tårer som rann for tidleg.
Og det lange gravfølgjet hadde også møtt fram utan grunn.
Men det kunne ingen av dei vita. For underet vi har lese om er ikkje daglegkost, korkje den gongen, eller i våre dagar.

Dødens tragedie hadde verkeleg hendt. Den unge mannen som var framtida og tryggleiken til mora som var enkje; han som sjølv skulle vere ein av dei som bar landsbyens bører, han var lagt på likbåre. Det var dei andre unge mennene i Nain som måtte ta denne børa på skuldrene sine. Dei bar tungt dei òg. Med bøygde hovud gjekk dei. Snart var dei ved byporten!

Då vart dagen som starta med klage, sorg og gråt snudd på hovudet. For før kvelden kom, var gråten vendt til latter, og sorga vendt til glede. Og grava som var ferdig nett før sørgjetoget kom til byporten, den låg tom og ubrukt då kveldsmørket senka seg.

Slik var det ein gong i Nain. Men slik er det ikkje alltid. Ofte har spørsmåla i møte med døden vore gnagande, også i meg som var prest ved avskilsstunda. Eg har spurt Gud om det same mange gonger. Men eg har aldri fått noko fullgodt svar på dei mange "kvifor" som vi ropar ut til Gud. Eg kan difor ikkje forkynne ei løysing på lidinga og sorga sitt store mysterium. Det har mange langt større tenkjarar og teologar enn meg måtta kapitulere for fram gjennom tidene.

Den unge mannen vi har høyrt om i dag,  var ein av tallause menneske som altfor tidleg vart boren til grava. Ved byporten i Nain stod ei attlevande mor som kun hadde denne sonen, og som allereie hadde gjennomlevd sorga ved å verta enkje. Ho var ribba! Og ho gret!

Men ho var omslutta av Jesu omsorg og Jesu kjærleik.

"Da Herren fikk se enken, fikk han inderlig medfølelse med henne og sa: «Gråt ikke!"

Og sanneleg hadde Jesus grunn til å seia til enkja: "Gråt ikkje!" For Jesus kunne nyskapa livet der døden hadde vore på røvarferd. Jesus har makt over døden. Det er hovudpoenget i alt vi samlar oss rundt på denne søndagen

Enkjesonen i Nain fekk nytt liv.
Noko liknande skjer ikkje fleire gonger. Ikkje før på den store oppstandelsesdagen ved slutten av tida. Då skal alle graver opnast og alt liv nyskapast. Og det nyskapte livet skal vera fullkome. Ikkje sjukdom. Ikkje liding. Ikkje ei menneskeslekt som ropar "Kvifor, Gud?" i kor.

Også her mellom oss er vi vel kjende med at nokre menneske av uforståelege grunnar får eit kort liv, medan andre lever til langt inn i alderdommen.

Ein som berre fekk eit kort liv her på jorda var Jesus sjølv. 33 år vart han, før torturistane og bødlane pinte livet av han på ein kross utanfor Jerusalem. Men Jesu korte jordeliv, og hans død på krossen var det som skulle til for å gje ei heil menneskeslekt eit prov på at det Jesus viste av undergjerande krefter ved byporten i Nain, det var ikkje verk av ein mirakuløs trollmann. For Jesu liv og død enda i ei triumferande oppstode påskedag. Jesus har verkeleg makt over døden!

Og med sitt korte liv og med sin kamp mot dødskreftene har Jesus prova sin kjærleik til ei heil menneskeslekt. Jesus brydde seg om fleire enn ei gråtande enkje ved båra til einaste son sin. Jesus hadde tanke for å frelsa ei heil menneskeslekt frå den evige døden. Denne frelsa fullførte han då han påskedagen gjekk lys levande ut or den grava som hadde gøymt den døde lekamen hans i tre dagar.

Det Jesus gjorde den gongen, det var for vår skuld. For syndene til kvar einskild av oss. Like inn i døden og med ei sigerrik oppstode prova Jesus sin kjærleik til oss alle. Dette kan ingen ta frå oss. Ikkje eingong døden.
I tiltru til dette, ser difor vi fram mot den store dagen når Jesu ord "Stå opp!" skal lyda over alle graver. Den dagen skal vi få svar på alt det vi spurde om her.  

AMEN

                                                                                                                                                                     Etter  idè frå Knut Grønvik, Vårt Land 06.10.2000

Areopagos

 

Treeinigssøndag (III) 30.05.2021
Avskilsgudsteneste, Åsane kyrkje
Apgj 17,22-34

«Minnesamvær». Det likar biskopen vår å omtale slike samlingar som det vi er med på nett no. Avskilsgudstenester, eller «siste kveld med gjengen», slik eg var med på då prostane var samla i veka som gjekk.
Eg skal ikkje stå her og minnast mange år med presteteneste. Berre løfte fram ei hending, eit minne, frå tidleg i mi tid som prost.

Prostane i Bjørgvin reiste på kurs. Heilt til Hellas. Til ei lita, koseleg øy utan vegar. Hydra. I lag med oss var prostane frå Møre bispedøme, og der møtte eg for første gong han som skal overta jobben min. Leif Endre Grutle.
Kurset vi hadde, hugsar eg ingen ting frå. Sorry, biskop – men slik er det.
Men heldigvis vart turen til Hellas avslutta med ein dag eller to i Aten. I det inngjekk sjølvsagt tur til det storslagne Akropolis der mange av dykk sikkert har vore som turistar.

Det hugsar eg. Og aller best hugsar eg det vi fekk sjå ved inngangen til dei verdensberømte minnesmerka. For der ligg Areopagos.
Der var det Paulus heldt denne talen som vi nett har lese utdrag av. Areopagostalen.

Den store misjonæren Paulus gjorde minst tre lange reiser til landa rundt Middelhavet. På den andre av desse kom han altså til Aten.  Der gjekk han opp på Areopagoshøgda. Og her forkynte han til atenarar som hadde så mange gudar, så mange altar og så mange tempel at dei til og med reiste altar for ein ukjend Gud. ”Det som de tilbed utan å kjenna, er det eg forkynner dykk” sa Paulus i Aten – og så løfta han Jesus opp for augo deira. Han forkynte den krossfeste og oppstadne Kristus. Han som gav læresveinar den gongen, og til alle tider, ordren om å forkynne for alle folkeslag.

På Areopagos lydde orda om Jesus til verdensborgarane i Aten. Talen til Paulus er eit fantastisk døme på  forkynning inn i ei vantruande og vanskeleg samtid. Slik sett er dette ein tale som sjølvsagt alltid vil vere pensum for prestar og forkynnarar.
Og difor var det stort å stå på den staden og oppleve Areopagos for 8 år sidan.

I dag har mange år gått etter at Paulus drog frå Aten, men dei ruglete steinane står der enno som monument over ei storhending. På staden der han truleg stod og talte, er det no sett opp ei stor minneplate der teksten vi nett har lese i lag er rissa inn med greske bokstavar. Areopagostalen.

I dag er vi ikkje i Aten. Vi er i Åsane. Eg har tillate meg å gjere denne preika til eit ørlite minnesamvær. Eg minnest noko som vart viktig for meg. Eg håpar at dette kan minne oss alle på noko vi må stå saman om i kyrkja i dagar og år som ligg framfor oss.

Nemleg å forkynne om Gud. Forkynne om Jesus Kristus til dei mange der ute som er på leit, som søker etter noko dei kanskje ikkje heilt veit å setje ord på.
Altaret Paulus fann i Aten, var tenkt å vere staden der folk kunne tilbe ein ukjend Gud.

Slike menneske fyller i våre dagar kjøpesenteret på Horisont, eller Øyrane Torg, eller på utestadene som opnar att langs Bryggen eller ved Byparken i desse vakre maidagane. Kva dei ville finne på å tilbe, har dei fleste av dei neppe ord for. Berre ordet «tilbeding» er sikkert eit framandord for veldig mange.

Nokre få av dei stikk innom ei kyrkje av og til. Andre ser aldri det som noko alternativ. Mange vil avvise alt slikt prat som oppspinn, humbug eller irriterande mas.
Men kyrkja trur. Kyrkja lever for dette oppdraget.

«Det som de tilbed utan å kjenna, er det eg forkynner dykk» sa Paulus i Aten for lenge sidan.

Ein ven og kollega av meg har i ei preike sett ord på kva dette kan bety for ein del år tilbake. Tidlegare i dag fekk Sandefjord ny prost. Biskop Jan Otto Myrseth,  som var domprost her hjå oss til for nokre år sidan, hadde i dag innsetjing for prost Raag Rolfsen i Sandefjord.

Raag har eg lært å kjenne gjennom mitt engasjement i misjonsorganisasjonen Areopagos. Der var Raag Rolfsen tidlegare direktør, og vi skal seie litt meir om organisasjonen Areopagos etter kvart. Men den nye prosten i Sandefjord sa altså dette i ei preike over denne teksten for ei tid tilbake:

Jesus er Guds ansikt i vår verden. Det viser oss at det ukjente ikke er noe mystisk som befinner seg et eller annet sted jeg ikke kan nå. Det ukjente er det jeg ikke kan kjenne, ikke kan gripe eller bruke fordi det møter meg ansikt til ansikt som noe hellig og ukrenkelig, som noen som er atskilt og som jeg nettopp derfor kan være sammen med.
I barnets, den fattiges, og vår nestes ansikt ser vi Jesus, møter vi den ukjente Gud.

Så langt prost Raag Rolfsen sin ord.
Den ukjente Gud – han kjenner vi som Jesus Kristus.
Den ukjente Gud er ikkje ukjent i den kristne kyrkja. Jesu stig oss i møte når vi kjem saman, og han gjev seg til kjenne for oss gjennom sitt ord. Når vi speglar eit barn i dåpsvatnet, og når vi et og drikk Jesu kropp og blod i form av nattverdelementa brød og vin.
Og ikkje minst i ansiktet til vår neste, slik Raag Rolfsen minna oss på det; der kjenner vi igjen Jesus Kristus.

Paulus var misjonær. Paulus var visjonær.
Paulus, så lenge før vår tid, men samstundes så tilpassa vår tid.
Han gjorde det vi er kalla til i kyrkja: Han forkynte den levande og oppstadne Kristus.
Men han gjorde det med respekt for tilhøyrarar.
Han gjorde det med innsikt i andre sin måte å tenkje på.
Han omtalte Gud med orda «-i han er det vi lever og rører oss og er til»
Dei orda var ikkje tilfeldige, men sitat av det han sa var noko «som òg nokre av dykkar eigne diktarar har sagt» Desse diktarane var i flg. noteapparatet i våre NT, Aratos og Kleantes, frå det tredje hundreåret f.Kr.

Kva er det Paulus gjer når han på denne måten forkynner til atenarane?

Han tek dei på alvor! Han går i dialog med dei. Han viser at han kjenner til kva dei trur på. Kva som er viktig for dei han talar til, og snakkar med.
Respekt, heiter dette.
Slik både veit eg, og trur eg, mange misjonærar og kyrkjeleg arbeidarar i ulike samanhengar tenkjer og arbeider den dag i dag. Slik arbeider misjonærar av mange slag. Også norske.

Sjølv har eg lært mykje om misjon, og om dialog, gjennom den organisasjonen som har vald å kalle seg nettopp Areopagos. I sitt arbeid her i landet, og i Hong Kong og Kina, har eg personleg fått sterke impulsar og lært mykje om dialog, og om respekt, gjennom det misjonsorganisasjonen Areopagos står for. Eg er glad for at kyrkjelyden her i Åsane har valt å inngå eit formelt samarbeid med Areopagos, og at vi i dag skal få gje vår offergåve til denne organisasjonen.

Når eg om eit lite øyeblikk har avslutta denne preika, og vi har sagt fram vår felles truvedkjenning til den treeinige Gud på denne treeiningssøndagen, så skal vi synge ein velkjent misjonssalme, kanskje den mest kjende av alle misjonssalmar: «Din rikssak, Jesus, være skal». Forfattaren av denne salmen er Karl Ludvig Reichelt, og han blir gjerne rekna som grunnleggjaren av Areopgaos, og av det viktige misjonssenteret Tao Fung Shan i Hong Kong, der eg har vore så mange gonger og fått inspirasjon og påfyll.

Ei av strofene i salmen lyder slik:
«Gi meg ditt ømme frelsersinn for slektens sorg og harm!»

Kjære Åsane menighet. Kjære kollegaer, og gode vener.
Det er mitt håp og mi bøn for oss alle at vi kan ha eit slikt «frelsarsinn» for dei vi møter. Slik at vi ser dei som er på leit og på søk etter ein ukjend Gud. Slik at vi lærer dei å kjenne, og at vi møter dei med respekt og med innsikt i deira tankar og veremåte.
Om Paulus står det: «Det var somme som spotta, men andre sa: -Vi høyrer deg gjerne tala meir om dette ein annan gong. Så gjekk Paulus frå dei. Men det var nokre som heldt seg til han og kom til tru.»

Desse orda tek vi til oss som kyrkjelyd og som kyrkje. Det gjev oss lærdom og inspirasjon til å møte menneska som kjem i vår veg med eit frimodig vitnemål. Eit vitnemål i respekt, med forstand, men med håp om at nye skal kome til tru på den oppstadne og levande Jesus Kristus.                                                  AMEN

Pinsekunst

 

1. pinsedag. 23.05.2021. II
Eidsvåg kirke
Johs. 14, 15-21

Kjære Eidsvåg menighet.
Vi feirar alle saman jubileum i dag. Ikkje eit rundt jubileum, men likevel. Den 23.mai 1982 vart dette kyrkjehuset vigsla av biskop Thor With. Kyrkja var smekkfull av folk. Og smekkfull av forventning. Kanskje var eg ein av dei aller mest forventingsfulle. For eg var nyutnemnd res.kap i Eidsvåg. Enno var eg feltprest på Andøya, men eg var invitert til å vere med på høgtida, og gjekk inn i prosesjonen i lag med mange andre prestar, bl.a. sokneprest Arne Brekke. Vi to var dei første prestane i den nye kyrkja.

Og så har det altså laga seg slik at eg får mi siste offisielle gudsteneste i Eidsvåg før eg blir pensjonist, nettopp på jubileumsdagen. Sant å seie er det ikkje så mange dagane sidan eg forstod at slik vart det, og det synest eg passar fint.
Mange av dei som var her for 39 år sidan er ikkje lenger mellom oss. Men det er likevel godt å sjå velkjende ansikt også frå den tida her inne, den dag i dag.

Eg er veldig glad i Eidsvåg menighet og i Eidsvåg kyrkje. Så lenge eg lever og har minne og forstand på plass, vil eg hugse den første prestetida mi her.

Og noko som sit godt festa, er det som hende mot slutten av vigslingsåret 1982, og litt inn i året 1983. Hendingar som det passar veldig godt å ta fram i dag, på denne pinsedagen.

Vi fekk noko så sjeldan som ein opprivande debatt rundt kyrkjekunst.
I avisene her i byen, i Osloaviser, og rundt i heile landet nærast kokte det. I ein kunstdebatt.

I veka som gjekk tok eg meg tid til å leite i gamle, gulna arkiv som eg har gøymt på i årevis.
Og jammen dukka det opp ei tjukk mappe med avisutklipp. Alle stader var det svart-kvitt foto av Kristusfiguren i kyrkja vår. Eit kunstverk av den store kunstnaren Gunnar Torvund.
Blasfemi, sa nokre. Jesus framstilt på uverdig måte. Ein naken Kristus, men likevel kjønnslaus. Menighetsrådet forlanga kunsten fjerna.
Det var lange underskriftslister. Og ein rasande debatt.
Eg tenkjer at det sannleg var godt at Facebook var mange tiår inn i framtida. For der kunne det verkeleg vore rom for nettrolla til å utfalde seg.

Det heile toppa seg ved årssskiftet 1982/83.
Og forløysinga på striden kan vi kanskje finne i ein stor artikkel i BT på nyårsaftan 1982.

Dåverande dosent, seinare professor, ved Kunsthistorisk institutt ved Universitetet i Bergen, Gunnar Danbolt, skreiv ein lang, innsiktsfull artikkel om kyrkjekunsten i Eidsvåg. Han opna augene på mange. Ikkje minst mine auge, og mitt sinn. Eg fekk den store aha-opplevinga.

For Danbolt viste oss at kunsten i Eidsvåg er meir enn Kristusfiguren. Kunsten omfattar også den vakre dua i gjennomsiktig akrylplast, laga av Halvdan Ljøsne.

Og dermed er vi midt inne i kyrkjeåret.
Vi har lagt bak oss Kristi Himmelfartsdag for ti dagar sidan. Og no er det pinse.
Vi har strålande pinsekunst i Eidsvåg!
Kan du sjå kva det handlar om?

Vi vender oss til pinseevangeliet vi har fått å grunne på i dag. Vi lyttar til Jesu eigne ord:
Johs.14,16-18: «Då vil eg be Far min, og han skal gje dykk ein annan talsmann, og han skal vera hos dykk alltid: Sanningsanden, som verda ikkje kan ta imot. For verda ser han ikkje og kjenner han ikkje. Men de kjenner han, for han bur hos dykk og skal vera i dykk.  Eg vil ikkje la dykk vera att som foreldrelause born. Eg kjem til dykk.» 

Desse orda har aldri vore enkle å forstå.
Men nettopp kyrkjekunsten i Eidsvåg kan hjelpe oss til å skjøna kva Jesus talar om. Til å forstå pinse. Og til å sjå samanhangen mellom pinse og Kristi Himmelfartsdag.

Gunnar Danbolt har forklart oss om Kristusfiguren, som ikkje er Jesus på krossen.

Vi ser ein gul strek bak Kristus. Som antyder ein kross. Men armane heng ned. Ikkje i krosstilling.  Danbolt seier dette: «Utsmykningen viser den lidende og døde, men samtidig levende og oppstandne  Jesus på korset, eller snarere, foran korset …. Han er allerede kommet over korsbalken med skuldrene. En enkel og virkningsfull hentydning til himmelfarten. …
I én figur har han kombinert Jesu offerdød, oppstandelse og himmelfart» (BT 31.12.82)

Og så tar kunsteksperten Gunnar Danbolt oss inn i det som på pinsedag er mest avgjerande: Han viser oss at her i Eidsvåg kyrkje må Kristus i form av Torvunds treskulptur lesast i samanhang  med Ljøsne si due som symboliserer Den heilage ande.

Jesus, han som leid, døydde, og stod opp frå himmelen, er midt mellom oss i form av eit omdiskutert kunstverk. Vi festar augo våre på denne skulpturen nett no. Vi har sett det så mange gonger før. Tenk no at du ser himmelfarten, det vi var samla om torsdag for halvannan veke sida. Du ser Kristus som er løyst frå krossen, peikande med si venstre hand mot altaret der disken og kalken med brød og vin står klar for oss.

Men ned frå høgre kjem Anden dalande. Dua er der. Pinseunderet skjer på nytt og på nytt mellom oss kvar einaste søndag. For å sitere Gunnar Danbolt som skreiv for nesten 40 år sidan: «I det Jesus forlater sin menighet, kommer Talsmannen, Den hellige ånd, i en dues skikkelse, ned mot alteret for å gjøre Ordet levende og Sakramentet virksomt. …. Det forteller i en sum hva den kristne gudstjeneste dreier seg om.»

Igjen seier eg: Kjære Eidsvåg menighet.
Vi møter det levande Ordet når det er pinse. Vi møter den levande Gud som har sendt oss sin Ande for å vitne om den levande Frelsar og Herre, Jesus Kristus.

Det vi les frå Skrifta er Ordet som skal leve i oss. Slik at vi lever for Kristus, for kyrkja og for kvarandre.

Høyr kva som kjem frå munnen til den oppstadne og levande Kristus, han som peikar med handa si inn mot det sentrale som skjer her i kyrkja – forkynninga av ordet, samlinga rundt sakramenta.
I dag lyder det til oss: «Elskar de meg, så held de boda mine. … Den som har boda mine, og som held dei, den er det som elskar meg. … Ja, den som elskar meg skal eg òg elska og openberra meg for.»

Som det veldig ofte er når Jesus forkynner sitt evangelium for oss, så handlar det om kjærleiken.
Det handlar om å elske.
Elske Gud.
Elske kvarandre.

Det handlar om å gjere det som er rett. Om å halde Guds gode bod. Slik Jesus også har lært oss gjennom samtalen med den lovkunnige (Matt.22, 36-40): «Meister, kva bod er det største i lova?» Han svara: ‘ Du skal elska Herren din Gud av heile ditt hjarte og av heile di sjel og av alt ditt vit.’  Dette er det største og første bodet.  Men det andre er like stort: ‘ Du skal elska nesten din som deg sjølv.’ På desse to boda kviler heile lova og profetane.»
Dette er ordet som skal leve i oss når det er pinse.
For dette er Guds gode vilje for våre liv. Mitt liv. Ditt liv. Kyrkja sitt liv.

Vi feirar pinse på ein jubileumsdag for kyrkjehuset vårt.
Vi feirar pinse ved å feste augo våre på pinsekunsten som prydar fontveggen i kyrkja vår.
Vi ser Anden, i form av ei due i plast, som senkar seg inn mot altar og preikestol.
Også kunsten er Guds gåve til oss på denne dagen.

Kunsten kan gjere levande. Men kunst er meir enn det vi ser på museum og i vakre kyrkjer og katedralar rundt om i verda.

I dag har vi sett kunsten som viser oss Anden i funksjon. Anden som spelar på lag med Kristus. Men korkje Kristus eller Den heilage ande er museumsgjenstandar.
 
Den Heilage Ande er levande og verksam i vår kyrkje i dag. Den Heilage Ande er Jesu talsmann inn i vår tid. Anden lever, og han viser at Jesus lever midt mellom oss.
Denne Jesu Talsmann teier aldri. Han set i gang ein himmelsk kjedereaksjon.  Ein kjedereaksjon som har kjærleiken som utløysande kraft.
Den som sjølv elskar, vert elska tilbake. Den som elskar Jesus, vert elska av Gud.

Talsmannen, Anden, han teier ikkje om kjærleiken, og om han som har synt mest kjærleik av alle, nemleg Jesus sjølv. Han som vi kan sjå framstilt for augo våre i dag, som det var for nesten 40 år sidan då kunstnaren skapte dette verket av han som leid, døydde, stod opp att som levande og til slutt fòr opp til himmelen,

Den Heilage Ande vekkjer liv i si kyrkje. Liv og kraft. Slik det har vore liv og kraft her i Eidsvåg menighet gjennom dei 39 åra vi har kunne samla oss i dette kyrkjehuset som jubilerer i dag.
Den Heilage Ande skaper kjærleik og lovsong hjå oss.
Vi er glade over å høyre til i den kristne kyrkja på jorda, den som vart fødd på pinsedagen.

AMEN

Liv og overflod

 

3. s. i påsketida. II. 18.04.2021
Salhus
Johs. 10,1-10

Tre vegar, eller tre stigar.
Frå tre retningar skal vi gå inn mot eit sentrum på denne søndagen. Hyrdingsøndagen, som vi ofte kallar han. Fordi hyrdingmotivet er så sentralt.

Først slår vi følgje med profeten Esekiel som løfter røysta si og talar som ein profet skal gjere det: På vegne av Herren Gud sjølv.
«Eg, Herren har tala» seier profeten om orda han lar oss høyre i profetbokas 34. kapittel.

Og kva seier Herren til oss gjennom profetens munn?
«Dei skal kjenna at eg, Herren deira Gud, er med dei, og at dei er mitt folk, Israels hus, seier Herren Gud.  De er sauene mine, flokken som eg gjeter. De er menneske, eg er dykkar Gud, seier Herren Gud.» Esek 34, 30-31

«- eg, Herren deira Gud, er med dei, og at dei er mitt folk»

Kjære Salhus kyrkjelyd.
Etter enno ei pandemistenging har vi kunna samla oss i kyrkjebenkane igjen. Vi har vore mismodige. Vi har vore trøytte. Kanskje også redde. Eller sinte. Vi ynskjer viruset langt ned i dei djupaste avgrunnar for å brenne som om det var gøymt under lavaen frå vulkanane som sprutar opp i desse dagane.

Men tvers gjennom dette vi har gjennomlevd, har vi ikkje gjeve opp håpet om betre dagar. Om lysare tider.
Skal orda frå Elias Blix sin vårsalme endeleg gå i oppfylling når han forkynner håpet om «ein betre vår ein gong»?

Eg tvilar på om profeten Esekiel såg kyrkjelyden i Salhus for sitt indre, profetiske auga då han tala dei gamaltestamentlege profetiane. Men i dag skal vi få tru orda. Dei handlar også om oss. Akkurat i dag: «- eg, Herren deira Gud, er med dei, og at dei er mitt folk. De er sauene mine, flokken som eg gjeter. De er menneske, eg er dykkar Gud, seier Herren Gud.»

Vi løfter hovudet og tenkjer at sjølv om påskefeiringa i kyrkjehuset og i kyrkjelydsfellesskapet gjekk i vasken for andre året på rad, så er det framleis påsketid.
Vi er samla. Vi syng og tilber i glede over at vi har ein levande Gud som er sterkare enn virus og vind som bles i mot. Han har jamvel sigra over døden.

Vi trur på ein Gud som er vår hyrding, og som vil vakte og verne oss.
Eg trur at han stod ved mi side sist tirsdag då sjukepleiaren i Nordhordlandshallen i Knarvik stakk den første vaksinesprøyta i mi skulder og gav håp for dagar som skal kome.

Han har kviskra det i øyro mine etter at det gjekk opp for meg kva eg har vore med på: «De er sauene mine, flokken som eg gjeter. De er menneske, eg er dykkar Gud, seier Herren Gud»

Vi tar så eit steg over på ein anna sti som også viser veg mot hyrdingen på denne søndagen.
Hebrearbrevet er ikkje alltid så lett tilgjengeleg. Og kven som har skrive det vi kan lese der, er det ingen som veit.
Men den ukjende forfattaren av dette brevet i NT lar oss uansett får helse på hyrdingen i dag:
«Fredens Gud, han som i kraft av blodet frå ei evig pakt førte den store hyrdingen for sauene, vår Herre Jesus Kristus, opp frå dei døde, må han utrusta dykk med alt godt, så de kan gjera hans vilje.»  Hebr. 13,20-21

I profetordet hjå Esekiel presenterte Gud seg sjølv som hyrdingen: «De er sauene mine, flokken som eg gjeter. De er menneske, eg er dykkar Gud, seier Herren Gud»

Men her i NT møter vi hyrdingmotivet med ein anna vri.

Her er ikkje Gud framstilt som hyrding, men som det han i alle fall er og skal vere: - Gud!
Fredens Gud, vert han til og med omtala som.  Fredens Gud er i følgje vår tru, og vår teologi, eitt med han som samstundes er Guds son. Han som er vår Herre. Jesus Kristus.

Denne Jesus er det som no vert omtala som den store hyrdingen.
Denne Jesus er det også som er oppreist frå dei døde. Hyrdingen er mannen på krossen. Hyrdingen er mannen som vart lagd i grav.

Hyrdingen er han som sette livet sitt til for sauene, slik vi veit at Jesus sjølv talar om det, berre nokre vers etter at denne søndagens preiketekst er avslutta. I Johs. 10, 14-15 står det som kanskje er dei mest berømte av alle hyrdingorda vi har i Bibelen.
Jesus seier: «Eg er den gode gjetaren. Eg kjenner mine, og mine kjenner meg, slik som Far kjenner meg og eg kjenner Far. Eg set livet til for sauene.»

Her er det mykje som ligg gøymd i djupe ord.
Vi kan ikkje dukke ned i all teologien vi finn i desse korte setningane. Men gjennom dette forunderlege vi les om det tette forholdet mellom Jesus og hans Far, mellom Jesus og Gud, gjev det i alle fall meining at det er kontinuitet frå profetordet der Gud omtalar seg som vår gjetar, eller hyrding, og det at Jesus også står fram og presenterer seg som den gode gjetaren.

Enno ein gong kan vi lese bibelorda som er gjeve oss som tekstar på hyrdingsøndagen og gle oss over velsigning desse ord lar strøyme over oss.
Vi hugsar profeten i GT: «Dei skal kjenna at eg, Herren deira Gud, er med dei, og at dei er mitt folk, Israels hus, seier Herren Gud.  De er sauene mine, flokken som eg gjeter.»

Vi løfter våre hjarto i takk for det Hebrearbrevet lar oss få høyre i dag: «Fredens Gud, han som i kraft av blodet frå ei evig pakt førte den store hyrdingen for sauene, vår Herre Jesus Kristus, opp frå dei døde, må han utrusta dykk med alt godt, så de kan gjera hans vilje.» 

Hyrdingen, Jesus Kristus, skal utruste oss med alt godt, står det.
Og eg kan berre leggje til: Rett ut handa di i dag og ta i mot. Lat deg ruste ut med det gode Gud kan gje deg, og gjer så sjølv Guds gode vilje i ditt liv. Guds gode vilje for dine medmenneske.
Ver ein reiskap ut i ei verd som nett no ligg i kne og ropar på miskunn og nåde.
Den store hyrdingen for sauene, Jesus Kristus, står klar til å utruste deg og meg og oss alle med alt godt! Med alt vi treng for å gjere hans vilje.

Vi er klare for, på denne søndagen, å gå dei siste stega inn mot den gode gjetaren. Den gode hyrdingen som alt fokus er samla rundt i dag.
Og vi flyttar oss inn på den stien, den vegen, der Jesus kjem oss i møte og talar med eigne ord til oss. Evangelieorda. Den gode bodskapen.

I evangeliet kan vi lese korleis Jesus, som den gode gjetaren, er den som skal samle alle sine rundt seg. Korleis han skal tale med ei røyst som flokken hans kjenner, og som i tillit til ei velkjend og trygg røyst vil følgje etter denne hyrdingen, i staden for ein framandkar som berre vil føre vill.

Og så avsluttar Jesus bibelorda som er gåva vi får utdelt i dag, med dette som både er ein lovnad, det er eit trøysteord, og det er ei utfordring.
Orda han brukar lyder slik: «Eg er komen for at de skal ha liv og overflod.»

Kjære Salhus kyrkjelyd.
Gjennom ti år har eg no kome og gått i denne kyrkja som prosten dykkar. Men kanskje enno meir som vikarpresten som har hatt einskildgudstenester og mange gravferder.
Eg er veldig glad og takksam for det vi har hatt i lag. Det vert ikkje fleire gonger for min del, før eg kanskje vert kalla på som pensjonist.

Difor vil eg no gje uttrykk for at aller mest glad er eg for at eg kjenner at her i denne kyrkjelyden, i denne forsamlinga av truande, her er det liv og overflod.
Vi kjenner det i gudstenestene. Når salmesongen rungar meir enn det som godt er i tider med virusplaga. Når vi helsar og utvekslar gode ynskjer for kvarandre. Når vi høyrer om barnearbeid, babysong, barnehageborn og skuleelvar som endar opp som konfirmantar.
Av vår overflod har de som er opptekne av diakoni funne vegar ut i samfunnet med matposar og omtanke til dei som treng kyrkja si omsorg.
Dette er strålande. Dette er eit førebilete for mange andre.

Eg tenkjer at dette skjer fordi Salhus kyrkjelyd har sett hyrdingen. De har høyrt røysta hans. De har ikkje følgd dei framande som vil føre vill. Her er det liv og overflod.

Vi fekk ikkje feire påske i år. Men vår øvste leiar i vår kyrkje, preses Olav Fykse Tveit, uttala for eit par dagar sidan då vi igjen fekk lov til å samlast i kyrkjene våre at : «No kan vi feire påske.» For framleis er vi i påsketida. Den 3. søndagen i påsketida er det no.

Og påskeevangeliet ligg gøymd mange stader. Vi har høyrt om oppstoda i dag. Påskeunderet: «Fredens Gud, han som i kraft av blodet frå ei evig pakt førte den store hyrdingen for sauene, vår Herre Jesus Kristus, opp frå dei døde, må han utrusta dykk med alt godt, så de kan gjera hans vilje.» 

I kraft av påska slår vi følgje med hyrdingen som vi leie oss inn att i kyrkja, og ut att i verda. Slik uttrykkjer Jesus påska, kort oppsummert:

«Eg er komen for at de skal ha liv og overflod.»                                                            AMEN

Marias glede

 

Maria bodskapsdag. II. 21.03.2021
Arna kyrkje
Luk. 1, 46-55

Vi lutheranarar har kanskje eit korrekt syn på Maria, reint teologisk rekna.
Eg trur at om vi samanliknar oss med våre katolske kristne brør og søstre, så står vi på ein trygg bibelsk grunn i vårt syn på kven Maria var, og kva ho betyr for dei kristne som lever i dag. Vi har ikkje så mange dogmer, så mange forstillingar om Maria som ikkje kviler på bibelsk materiale.

Likevel tenkjer eg at vi kanskje kunne vore meir frimodige, slik katolikkane er, i å ære Maria. I å løfte henne opp som eit førebilete på kva tru er, og på kva truskap er. I å følgje henne frå ho som ung jente får bodskapen om fødselen, til ho i svartaste sorg står ved krossen der Jesus døyr.

Den viktigaste bibelske realiteten er at ho er kvinna som Gud valde ut for at han sjølv kunne bli eit menneske. Men ho er også Gudfødaren, slik ho vert omtala i den ordtodokse kyrkja.
Men ho er ikkje det som liknar ein kvinneleg gud, eller i alle fall ein helgen, som vi kan be til. Der vil vår kyrkje skilje oss frå den katolske.

Lat oss snakke litt med Maria på denne søndagen.
Stille våre spørsmål til henne, og leite etter svar her i dei to første kapitla av Lukasevangeliet. For framfor alt er det her ho stig oss i møte. Her er det tunge bibelske materialet som kan forme vår oppfatning av Maria, og av underet som Gud kunne gjere ved at ho stilte seg viljug til å bli mor til Guds son.

I dag vil eg våge meg tett inn på henne, for eg lurer på om det kan vere hald i det ein del radikale, feministteologar er opptekne av. Nemleg om Maria rett og slett var utsett for eit overgrep då ho på ein slik forunderleg, eller kanskje rettare: underfull, måte vart med barn?

Maria, eg spør deg: Er du eit offer?

Svaret frå Maria les eg i Luk 1. 26-31: « - engelen Gabriel (vart ) send frå Gud til ein by i Galilea som heitte Nasaret,  til ei jomfru som var lova bort til Josef, ein mann av Davids ætt. Namnet hennar var Maria.  Engelen kom inn til henne og sa: «Ver helsa, du som har fått nåde! Herren er med deg!»  Ved desse orda vart ho forskrekka og undrast på kva denne helsinga skulle tyda.  Men engelen sa til henne: «Ver ikkje redd, Maria! For du har funne nåde hos Gud. Høyr! Du skal bli med barn og få ein son og du skal gje han namnet Jesus.»

Slik lyder bibelorda.
Maria står ikkje ved sida mi og kan tale med meg. Men eg trur ikkje at ei slik første oppleving av at Gud ville noko for livet hennar, og for kroppen hennar, som skulle bere fram eit foster, kunne opplevast som eit overgrep.

For her les vi to ting samstundes:
Først: Dette handlar ikkje om normal unnfanging av eit foster, slik det var då du og eg vart til.

Her møter vi ordet «jomfru». Παρθένος på gresk. Eg veit godt at mange er tvilande til at dette kan vere sant. At ei som ikkje har vore saman med ein mann, ei jomfru, kan bli med barn.
Eg veit også at der vi i våre eldre biblar las om Immanuelsprofetien i Jes. 7,14 der det stod at ei jomfru (bm), eller ei møy (nyn), skulle bli med barn, der er det no omsett med «ung jente» i staden for jomfru. Språkleg er det sikkert heilt korrekt.

Til sjuande og sist kokar det ned til dette: Kan vi tru at ein allmektig Gud som vi vedkjenner har skapt himmel og jord, også kan skape eit foster i Marias liv utan normal seksuell omgang? Altså at Gud kan gjere eit under?

Det er berre her dette er omtala i vår Bibel. Men eg trur det likevel, slik ei samla kyrkje vedkjenner det når vi seier fram truvedkjenninga kvar søndag, og det heiter slik om Jesus: «-avla ved Den Heilage ande, fødd av Maria møy….»

Vi les to ting samstundes, sa eg.
Først at ei jomfru vert med barn.
Dinest ein vennleg og omsorgsfull tiltale frå engelen til den unge jenta, Maria:
«Ver ikkje redd, Maria! For du har funne nåde hos Gud.»

Igjen spør eg Maria: Var dette eit overgrep mot deg, eller var det ei velsigning?

Hennar reaksjonar, slik dei er refererte i evangeliet, er todelt:
Først: Spørsmålet som er fullkome naturleg: «Korleis skal dette gå til, når eg ikkje har vore saman men nokon mann?»

Dinest konklusjonen frå Marias munn: «Sjå, eg er Herrens tenestekvinne. Lat det gå meg som du har sagt.»

Uttrykket «Herrens tenestekvinne» er eit uttrykk som i radikal teologi vert lagt under lupa og tolka inn i eit patriarkalsk mannsspråk, eit uttrykk for at kvinna er under mannleg dominans, slik vi diverre må erkjenne at mange kvinner rundt om i verda faktisk er, både i vårt samtidige samfunn, og ikkje mint slik det var gjennom generasjonar tilbake, også her hjå oss.

Eg skulle likevel ynskje at dei som forfektar slik teologi, kunne nøye seg med å peike på spørsmålet, for så å kome til ein konklusjon at i tilfellet Gud, Maria, engelen, og barnet i hennar mage, så ligg alt dette bortanfor det som er naturleg å drøfte om kjønnsroller og politiske konsekvensar.

Det er eit uttrykk som heiter «Gud er alltid større» (Deus semper major)
Guds tankar for Maria og hans handling med henne er må sjåast i lyst av dette.

Maria – igjen spør eg deg:
Korleis kan du sprudle slik av glede. Korleis kan du juble slik i lovsong?

Når eg spør slik er det som om eg kan ane at Maria flyttar blikket frå sin eigen navle, bort frå den magen som skal vekse seg like stor som andre komande mødre sine magar. 
Ho løfter blikket og ser den Allmektige. Skaparen. Livgjevaren. Vår Far.

Og så syng ho lovsong.
Ho seier: «-han har sett til si tenestekvinne, i hennar fattigdom»
Difor er det at Maria jublar, syng og lovprisar.
Kva har ho forstått? Kva har ho innsett? 
Eg tenkjer at det er fordi ho har teke inn over seg dette: «Gud er alltid større».
Ho har sett ein samanheng mellom Guds gode vilje for den slekta han har skapt, som han har gjeve liv og som han ser treng miskunn og nåde og frelse, og det liv ho no ber i sin gravide mage.

Om alt dette brukar Maria slike  flotte ord.
Ord vi sikkert aldri hadde kome på ein gong..
Først møter vi ordet fattigdom.
Maria seier om Gud: «-han har sett til si tenestekvinne i hennar fattigdom»

Gud ser dei fattige. Han såg den fattige ungjenta.
Han ser fattige ungjenter i dag. Dei skal ikkje verte mødrer til Guds son. 
Men i dag merkar desse fattige meir enn dei fleste andre til konsekvensane av korona, av klimakrise, tørke eller flom. Smitte, sjukdom, ingen vaksiner.
Forureina drikkevatn og milelange vegar for å hente det livsviktige vatnet. Gud ser ungjentene som ber vatnet heim i timevis kvar dag. Dette som vi vert minna om ved Kirkens Nødhjelp sin fasteaksjon i desse vekene fram mot påske.
Gud ser dei unge gutane som skal dyrka jorda, men som får flom eller tørke i fanget slik at livet går aldeles i stå. Framtida fell i hop.

Gud ser alt dette. I den fattige verda. I vårt eige, rike land.
Han såg også Maria. Han valde henne ut på ein heilt spesiell måte til å verte mor til hans son.
Men han ser samstundes på deg og meg. Han leitar framleis etter vilje til å vere hans tenarar. For Gud bur i verda med si frelse også i dag. Gud vil framleis vere nær dei fattige. Og han vil vere nær også hjå dykk som i dag vil stå fram som hans tenarar.

Men då skal du ikkje gløyme Maria sine ord. Alvorlege ord  til håp og trøyst for fattige og undertrykte til alle tider. Difor lovsyng Maria Gud med slike ord:
«Han metta dei svoltne med gode gåver, men sende dei rike tomhendte frå seg»

Korleis er det for oss?
Forstår vi at Gud gjennom Jesus, vår bror, har gjort oss rike?
Forstår vi at Gud i tillegg har velsigna oss i dette landet vi bur i, slik at vi i dag kan velte oss i materiell rikdom, velstand, pengar?

Forstår vi at vi ved å bruke våre liv for å hjelpe dei fattige, dei svoltne, med gode gåver, kan gje vår pris og ære tilbake til Gud?
Litt slik Maria gjorde det. Vår teneste i dag, skal vere vår lovsong.

Denne søndagen gjer vi som Maria. Av hjarta vil vi vere med på å opphøgje Herren. Med takk og med glede vil vi lovprise han for at han, vår Far, valde ut Maria til å verte mor til Guds son, han som er vår bror og som heiter Jesus Kristus.
”- store ting har han gjort mot meg, han, den mektige; heilagt  er hans namn.”
AMEN

 

 

                                              

Forsoning

 

4. s. i fastetida. II - 14. mars 2021
Hamre kyrkje
2.  Kor.5, 18-21

Kjære kyrkjelyd, eller kanskje eg skal seie – Kjære kyrkjelydar. I alle fall: Kjære ostringar.
Eg dreg på åra, og det er på høg tid å bli pensjonist. Formelt skjer det 1.juni, og innan den dagen håpar eg å nå kyrkjelydane i prostiet med ei siste gudsteneste, og slik takke for meg. I dag er eg her på Osterøy, og gler meg over fellesskapet med dykk.

Eg hadde kanskje sett for meg at det å gå laus på «sisterunden» skulle verke litt meir på kjenslene mine. Men eg synest dette er heilt greitt. Slik skal det vere. Slik må det vere. Og eg har visst i over 41 år, sidan eg starta som prest, at det skulle vere over ein dag. Det har ikkje vore tid til å tenkje mykje på det gjennom alle desse åra, men tankane har lagt der inne i meg ein stad og vogga forsiktig på seg innimellom. Ei god visse om det vil kome nærare og nærare, det å slutte.
Eg har rett og slett for lenge sidan forsona meg med tanken. Og eg kjenner at det gjer det greitt å gå pensjonisttida i møte, med takk, og med forventning til at kanskje gøymer det seg enno meir spanande liv der framme ein stad. Det veit berre Gud!

Eg har forsona meg med tanken på å bli pensjonist, sa eg.

Og då brukte eg sjølve nøkkelordet i det som er preiketeksten i kyrkjene våre i dag, landet over.

Ordet er forsoning. Eit anna ord vi har lese er forsoningstenesta.
Desse orda gjev meg eit høve til å setje fokus på eit veldig viktig teologisk omgrep som eg knapt kan hugse å ha teke med meg opp på ein preikestol tidlegare.

Vi må snakke om forsoninga i dag!

Eg har forsona meg med å snart bli pensjonist, innleia eg med å seie.
Når vi brukar ordet slik, då vil eg tru at dei fleste av oss oppfattar at det betyr noko slikt som å avfinne seg med, eller å innsjå at slik må det vere; å slå seg til ro med det som måtte kome, anten det handlar om noko godt eller noko vondt som livet byr fram.
Det er på ein måte slik at eg og livet inngår eit forlik – slik skal det vere heretter!

Men når ein opnar den store nynorske ordboka, ser ein snart at dette ordet, forsone, det er eit religiøst ord. Eit teologisk omgrep. Orda Kristus og Gud dukkar opp i ordboka omtrent med det same når dette skal forklarast. Og så står det noko om at å forsone også betyr å mildne eller å forlike. Vi kjenner for eksempel uttrykket «Å halde eit forsonande innlegg».

Kven er det som må forsonast?
Det er Gud og eg. Det er du og Gud. Menneske, alle som ein, må bli forsona med Gud.

«Alt er av Gud, han som ved Kristus forsona oss med seg…»
Orda som Paulus i si tid skreiv til kyrkjelyden i Korint i det andre brevet hans til dei kristne i denne greske storbyen, dei orda er ikkje spesielt enkle å begripe for oss som les dette i dag.

Men om vi greier å trengje inn i dei, om vi kan få eit glimt inn i løyndomane som gøymer seg i desse innhaldsmetta setningane vi får servert på denne gudstenesta, så er det verkeleg ein skatt vi kan ta med oss heim att frå Hamre kyrkje denne søndagen.

«Det var Gud som i Kristus forsona verda med seg, så han ikkje tilreknar dei misgjerningane deira.»
Lat oss prøve å forstå kva vi les og høyrer.

Gud forsona verda med seg.

Ein annan måte å seie det på, er at Gud gjorde opp med eit fiendskap. Han bygde ei bru over ein avgrunn. Ei forsonande bru som du og eg kan gå over. Vi kan gå over frå eit liv i nederlag, synd og opprør mot Gud, til eit liv tufta på Guds tilgjeving, hans kjærleik, og håpet dette fører med seg.

Det er diverre alt for lenge mellom kvar gong vi prestar set ord på det som er det store alvoret med å vere menneske: Nemleg at vi har rota oss bort i alle følgjene av det vi omtalar som synd, f.eks nå vi kvar søndag seier fram syndsvedkjenninga.
Vi kallar oss for syndarar. Det kostar kanskje ikkje så mykje, så lenge vi aldri verkeleg stoggar opp og tek innover konsekvensen av synda – nemleg døden, og i verste fall, døden som blir eit evig skilje mellom meg og Gud.

Slik blir det, om vi ikkje vil la oss forsone med Gud.
Men altså, i dag kan vi gle oss over desse orda: «Det var Gud som i Kristus forsona verda med seg, så han ikkje tilreknar dei misgjerningane deira.»

Det har, heilt frå syndefallet, vore eit fiendskap mellom Gud og syndige menneske. Gud og synd passar ikkje saman. Synd er årsak til eit fiendskap som må ryddast bort for at livet skal bli heilt igjen.

Når vi har gjort urett mot våre medmenneske, urett som kan skape uvennskap, eller endå verre, hat og fiendskap, så kan vi i møte med dei vi gjorde urett, be om orsaking for eit vondt og uvennleg ord. Vi kan betale ei skuld vi har sett oss i. Vi kan reparere på det som har gått sundt eller har falle saman i vårt forhold. Men alltid i møte med eit medmenneske må vi gå til den verkelege rota for å rette opp det vi må forsonast om når det har oppstått fiendskap.

I forholdet mellom Gud og meg – mellom Gud og deg, har Gud teke initiativet. Han vil at vi skal bli forsona med han som våre liv står i motsetnad til fordi vi lever i synd, og med synd, i alt det vi er som menneske.

Han har bygd ei bru over ein avgrunn som skil meg og Gud. Brua er ein kross. Der let Gud son sin lida døden i staden for at eg skulle døy som ei følgje av syndene mine.
«Det var Gud som i Kristus forsona verda med seg, så han ikkje tilreknar dei misgjerningane deira.»

Moderne menneske har vanskeleg for å fatte alvoret i det å vere syndar. Vi er rett og slett ikkje uroa over å vere syndarar.  Vi trur at alt er bra med oss, så lenge vi gjer så godt vi kan. Vi lar oss forføre av polerte, fargerike reklamesnuttar som fortel at vi kan vere smilande og lukkelege «-fordi vi har fortent det»

Bibelen er nok meir tung på labben enn ein middelmådig såpereklame.

Vi ser at det er menneske som reagerer på framstillinga av Gud. Folk som opplever Gud som ein tyrann som let son sin døy på bestialsk vis. Folk som rett og slett ikkje vil tru at ein slik Gud faktisk finst. «Det er ikkje min Gud» vert det sagt, og så prøver dei å skape seg ein gud, konstruert etter eigne tankar og forstillingar.

Som prest har eg fått ei oppgåve som eg gjennom meir enn 40 år har gjort det eg kunne for å fullføre. Eg har prøvd å ta på alvor det Bibelen vitnar om Gud, og om sonen Jesus Kristus. Der er mi tru grunnfesta, og eg er veldig takksam for at eg skulle få denne sjansen her på Osterøy til å løfte fram det som står i denne korte bibelteksten for i dag:
«Så er vi no sendebod for Kristus, og det er Gud sjølv som formanar gjennom oss: Vi bed på Kristi vegner, lat dykk forsona med Gud! Han som ikkje visste av synd, har han gjort til synd for oss, så vi skal bli rettferdige for Gud i han.»

 

AMEN