JULEGLEDE?

2.juledag/Stefanusdagen - III. 2015
Gjerstad kyrkje
Johs. 16,1-4a

[Spesielt interesserte vil raskt kunne sjå at denne preika er bygd over same utgangspunkt som preika for julaftan. Mange avsnitt og setningar er identiske - likevel er preikene ulike og tilpassa ulike dagar i kyrkjeåret]


Finst eigentleg den idyllen vi har gjort jula til?
For er det noko vi kan i dette landet vårt, så er det å lage juleidyll.
Knapt nokon teiknar eit vakrare og meir innbydande julekort for oss vestlendingar enn sunnfjordingen Jakob Sande som har gjeve oss julesalmen “Det lyser i stille grender”.

Det er som vi ser dei for oss, julelysa frå husa langs fjordar, i dalane våre og innunder fjella.
Til og med i ei julehelg som slett ikkje er kvit, og som har temperaturar der jula kan forvekslast med juli, så kjenner vi juleidyllen og julefreden.

«Det lyser i stille grender
av tindrande ljos i kveld,
og tusene barnehender
mot himmelen ljosa held.»

Alle julehelger ber gleda med seg. Julegleda. Det handlar om barnet som kom frå Gud. Om barnet som var Gud. Men det var også eit menneske. Lite. Nyfødd. Hjelpelaust overgjeve til to varme omsorgspersonar som Bibelen teiknar opp for oss med glansfulle strekar. 

Våre julehelger ber glansen i seg. Idyllen. Vi tek med oss strekane frå Bibelens teikningar av det som hende.
Vi gjer oss førestillingar om korleis det såg ut. Barnet.
Korleis dei såg ut. Foreldra.
Korleis det såg ut i Betlehem. Fødestaden.
Og då skapar vi idyll. Vi lagar jula til ein idyll. Og er det ikkje fint nok, så strør vi på med lys og fargar. Med gåver og mat. Med drikke og fest.

Men så møter den 2.juledagen oss. Brutalt nedbrytande av vår heimesnekra juleidyll.
Det er litt vanskeleg å setje ord på det, men eg må opne munnen og ytre at våre julehelger truleg er tufta på eit bedrag av idyll. Men vi let oss gjerne bedra. For det er behageleg. I bedraget er det rom for å byggje inn alt vi skulle ynskje var veltilpassa, idyllisk, -gjerne innskrive i ein norsk julesalme med lys i stille grender.

2.juledag kallar vi også for Stefanusdagen. Vi feirar dagen til minne om den første kristne martyren – han som vart steina til døde fordi han ikkje ville gje opp sitt vitnemål om Jesus, som han trudde på.
I kyrkjene våre vert vi i dag møtte av ord frå Jesu eigen munn, der Jesus er tydeleg på at det kan koste å følgje han. Til og med kan det koste livet. «-det kjem ei tid då kvar den som slår dykk i hel, trur han gjer Gud ei teneste» seier Jesus til læresveinane.

Høyrer dette eigentleg heime på ein av juledagane, tenkjer du?
Då vil eg gjerne hjelpe oss alle til å tenkje om att. Og til å dukke ned i det vi veit om jula og følgjene av jula, slik Bibelen vitnar om det. Då vert det temmeleg kjapt tydeleg at det ikkje er eit for sterkt ord å snakke om at all vår idyll som vi freistar å tufte vår julefeiring på, nokså snart kan vise seg å kvile på – nettopp: Eit bedrag.

Vår julehelg i år er farga i nye fargar. For filter etter filter er plukka bort frå augo våre, slik at andre nyansar av det som hende i dei dagane også kjem inn i lyset. Vi kan sjå meir. Sjå at det har hendt uendeleg mykje, også rundt oss sidan sist vi feira jul.
Det siste året har vore så dramatisk at julefargane har skifta sidan i fjor.

Julehelga dette året skal som alltid lysast opp av orda om det som hende då Jesus vart fødd til jubel og englesong i Betlehem. Då kom han til oss som

«-barnet, Guds son, vår sonar,
som døden for evig batt»

Men så tok ting til å hende. Etter fødselen i Betlehem. Mens barnet enno var lite. Framleis som nyfødd å rekne. Men allereie stort som menneske. Så stor at kongen, Herodes, sjølv vart liten. Så liten at han krympa menneskeverdet sitt til ein despot. Han sette i gang ein av dei verste terroraksjonar historia kjenner til. Barnemordet i Betlehem.

Difor må eg bruke mi julehelg i år til å tenkje på at slik vart barnet og foreldra flyktningar. I Matteusevangeliet kan vi lese korleis Josef og Maria og Jesusbarnet vart ein flyktningefamilie som for ei tid rømde til Egypt. Dei måtte bort frå despotiet for å berge liv. Eit liv som seinare skulle ofrast for alle oss som vil feire jul i år. 

Julehelga som møter oss i år, er ikkje berre full av glans og glitter, men også fylt av sot og røyk som vårt lokalsamfunn heime i Lindås, ikkje lenger unna enn i dykkar nabokommune, presterte å by til dei som flyktar frå despoti, krig og redsle nett no.

Kan julehelga bere glede med seg, også dette året?
Heldigvis – ja! For juleglede er større enn vondskap, dumskap og redsle for framande.
Juleglede er tufta på engleord om ei glede for heile folket. For alle oss som har lagt vår julefeiring hit til i kyrkja.

Men ei glede vert alltid større når vi deler den med andre.
Difor deler vi gåver med kvarandre når vi feirar Jesu fødsel.
Difor skal vi dele fridom og tryggleik med dei som rømer frå despoti og livstrugande forhold akkurat dette året.

I år møter vi dei, dei som rømer frå eit heimland tett ved Betlehemsmarkene der himmel og jord vart lyst opp av englenærvær den aller første julenatta.
Julegleda og englesongen frå Betlehem er for alle. Anten vi kjenner jula som full av glans og glitter og lukt av pinnekjøt, eller om vi har lukta av bomber og røyk med oss i kleda når grenser vert kryssa.

Nokre av dei som slik flyktar frå krig og redsle er kristne.
At den kristne kyrkja i Syria og andre land i denne regionen er i ferd med å verte utsletta, viser at Jesu ord til sine etterfølgjarar ikkje var for sterke. Jesus var tydeleg på at forfølgingar måtte kome. Dei skulle kome. Slik han vart forfølgd heilt frå han som nyfødd måtte flykte til Egypt.

 Og i dag er det altså slik at med seg på flukt frå valden i Midtøsten, følgjer mange som slett ikkje trur på Jesus som sin frelsar. I Islam anerkjenner dei rett nok Jesus som ein viktig profet. Men samstundes ser vi at ytterleggåande muslimar gjerne viser fram korleis dei avrettar både kristne og muslimar som ikkje trur sterkt nok.

Tida med martyrium er slett ikkje over.
Men i vårt land kan alle vere trygge. Trygge for liv.
Og enn så lenge – trygge i vår tru.

Samstundes ser vi at også rundt oss, så skjerpest frontar.
Nokre brukar vald og brann mot dei som trur annleis. Mot den kristne kyrkja brukar dei sterke ord. Til dels hatefulle og nedsetjande ord.
Les kva som står i kommentarfelta på Internett når kristne tradisjonar og kristen julefeiring er tema. Det er til å verte oppgjeven av. Diverre vert også nokre redde av det som står å lese. Det er heller ikkje kjekt å tenkje på at det gjerne kan vere naboen din som gøymer seg bak eit anonymt kallenamn.

Du kan få med deg ein liten smakebit om oss prestar, henta frå eit kommentarfelt i Dagbladet ein av dei siste dagane før jul:

dagens prester er …. så djevelsk selvtilfrede, når de møter en fattig man smiler de med slangesmilet sitt og sier stakkars deg til mannen, åsså kjører dem den file bilen sin hjem til frua og alle vennene sine mens de propper munnhulen sin full av kaker og kaffe, også ber de litt til Jesus når de får vondt i magen av alle kakene. Åsså skriver de brev til staten og vil ha mere lønn for de må ha nye møbler på hytta si. Åsså kaller dem Jesus for kammeraten sin, den eneste forskellen på prester i dag og middelalderen er at de ikke lenger brenner dem de ikke liker på levende bål.

Heldigvis er slik verbal motstand tilnærma problemlaus å leve med.
Men er det eit varsel om at hatet til slutt kan koke over og gje seg meir dramatiske utslag, også her hjå oss? Det har allereie kokt over for nokre som må forhalde seg til at flyktningar og framande er ein del av vår nye kvardag.

Denne julehelga har eg fått møte Jesus på ein litt ny måte. Eg har fått juleglede slik eg alltid har det i høgtida. Eg har fått sjå at mi juleglede er for han som kom til oss under englesong og jubel julenatt. Han veit kven vi er, alle vi som helsar han.

Han ser «tusene barnehender» som held sine lys mot himmelen.
Han ser dei som speidar mot nord og desse lysa, på veg gjennom ei mørk natt i ei mørk tid. Han ser dei, for han var nemleg som ein av oss. Til og med var han ein flyktning!

AMEN

JULEGLEDE

 

Julaftan 2015
Brekke kyrkje
Luk, 2,1-20

 
Det er ikkje langt frå Sogn til Sunnfjord. Frå Gulen til Gaular. I Gaular var eg prest i ti år. Difor har eg køyrt tallause gonger mellom Sognefjorden og Lindås der eg kjem i frå, der eg hadde hytta mi i alle år eg budde i Sunnfjord, og der eg altså bur no. Eg har køyrt forbi på vegen på andre sida av Instefjorden og sett over til kyrkja her i Brekke.  Fordi Brekke stort sett alltid har vore ein stad til å køyre forbi, så veit eg ikkje veldig mykje om Brekke, anna enn at eg hugsar år tilbake, og ein del timar i ferjekø på veg nordover.
Endeleg vart det tid for meg til ikkje å fare forbi Brekke. Men til å stanse her ei lita stund. Kunne eg funne ein betre rasteplass langs vegen enn her i kyrkja i Brekke på sjølvaste julaftan?
Takk for at eg får stogge litt i lag med dykk i dag.

 Så er det altså slik at Gulen og Gaular, og Brekke og Sande, der eg budde, har ein felles ting i lag: Vi er naboar til Fjaler og til Dale der diktaren Jakob Sande var frå. I Sunnfjord er Jakob Sande helten no ved juletider. Han som tende julelys i stille grender.
Kanskje er det slik her og? I alle fall song vi den uendeleg vakre salmen hans til innleiing av julefeiringa her i bygda.

Denne mest vestlandske salme av alle salmar, har gleda med seg. Julegleda.

«Og glade med song dei helsar
sin broder i himmelhall,
som kom og vart heimsens Frelsar
som barn i ein vesal stall.»

Alle julehelger ber gleda med seg. Julegleda. I dag handlar det om barnet som kom frå Gud. Om barnet som var Gud. Men det var også menneske. Lite. Nyfødd. Hjelpelaust overgjeve til to varme omsorgspersonar som Bibelen teiknar opp for oss med glansfulle strekar.  

Våre julehelger ber glansen i seg. Idyllen. Vi tek med oss strekane frå Bibelens teikningar av det som hende.
Vi gjer oss førestillingar om korleis det såg ut. Barnet.
Korleis dei såg ut. Foreldra.
Korleis det såg ut i Betlehem. Fødestaden.
Og då skapar vi idyll. Vi lagar jula til ein idyll. Og er det ikkje fint nok, så strør vi på med lys og fargar. Med gåver og mat. Med drikke og fest.
Og for alt eg veit så er det kanskje ein og annan her i den våtaste av alle bygder i landet vårt som framleis drøymer om at jula skal vere kvit. Det er i alle fall ein illusjon dette året når det er omtrent same temperatur i jula som i juli. 

Det er litt brutalt å seie det, men eg vågar å opna munnen og ytre at våre julehelger truleg er tufta på eit bedrag av idyll. Men vi let oss gjerne bedra. For det er behageleg. I bedraget er det rom for å byggje inn alt vi skulle ynskje var veltilpassa, idyllisk, -gjerne innskrive i ein norsk julesalme med lys i stille grender.  

Men vår julehelg i år er farga i nye fargar. For filter etter filter er plukka bort frå augo våre, slik at andre nyansar av det som hende i dei dagane også kjem inn i lyset. Vi kan sjå meir. Sjå at det har hendt uendeleg mykje, også rundt oss sidan sist vi feira jul.
Det siste året har vore så dramatisk at julefargane har skifta sidan i fjor.

Julehelga dette året skal som alltid lysast opp av orda om det som hende då Jesus vart fødd til jubel og englesong i Betlehem. Då kom han til oss som 

«-barnet, Guds son, vår sonar,
som døden for evig batt» 

Men så tok ting til å hende. Etter fødselen i Betlehem. Mens barnet enno var lite. Framleis som nyfødd å rekne. Men allereie stort som menneske. Så stor at kongen, Herodes, sjølv vart liten. Så liten at han krympa menneskeverdet sitt til ein despot. Han sette i gang ein av dei verste terroraksjonar historia kjenner til. Barnemordet i Betlehem.

Difor må eg bruke mi julehelg i år til å tenkje på at slik vart barnet og foreldra flyktningar. I Matteusevangeliet kan vi lese korleis Josef og Maria og Jesusbarnet vart ein flyktningefamilie som for ei tid rømde til Egypt. Dei måtte bort frå despotiet for å berge liv. Eit liv som seinare skulle ofrast for alle oss som vil feire jul i år.  

Julehelga som kjem oss i møte i år, er ikkje berre full av glans og glitter, men også fylt av sot og røyk som vårt lokalsamfunn heime i Lindås, ikkje lenger unna enn i dykkar nabokommune, presterte å by til dei som flyktar frå despoti, krig og redsle nett no.  

Kan julehelga bere glede med seg, også dette året?
Heldigvis – ja! For juleglede er større enn vondskap, dumskap og redsle for framande.
Juleglede er tufta på engleord om ei glede for heile folket. For meg og for deg som vil starte vår julefeiring i lag i kyrkja.

Men ei glede vert alltid større når vi deler den med andre.
Difor deler vi gåver med kvarandre når vi feirar Jesu fødsel.
Difor skal vi dele fridom og tryggleik med dei som rømer frå despoti og livstrugande forhold akkurat dette året.

I år møter vi dei, dei som rømer frå eit heimland der Kvirinius ein gong var landshovding, ikkje langt frå Betlehemsmarkene der himmel og jord vart lyst opp av englenærvær den alle første julenatta.
Julegleda og englesongen frå Betlehem er for alle. Anten vi kjenner jula som full av glans og glitter og lukt av pinnekjøt, eller om vi har lukta av bomber og røyk med oss i kleda når grenser vert kryssa.  

Denne julehelga skal mi juleglede vere over at han som kom til oss under englesong og jubel julenatt, - han veit kven vi er, alle vi som helsar han.

Han ser «tusene barnehender» som held sine lys mot himmelen.
Han ser dei som speidar mot nord og desse lysa, på veg gjennom ei mørk natt i ei mørk tid. Han ser dei, for han var nemleg som ein av oss. Til og med var han ein flyktning!

God jul, i glede over at Frelsaren er fødd!

AMEN

Vitnemål

Tekst for 3. s. i adventtida III - 15.12.2015
Bergen fengsel
Johs. 5,31-36

Det er ein litt uvanleg situasjon for meg å møte dykk som er på denne gudstenetsta.
Fengselet er ein stad der ingen av oss har lyst å hamne. Eg har vore innom her nokre gonger, og må innrømme at eg har liten lyst å hamne her mot min vilje.
Men no møter eg dykk som av ulike grunnar er her. Noko hende, og det vart ei sak mellom deg og samfunnet som gjorde at du fekk eit kortare eller lengre opphald her. Kva det var, veit eg ikkje, og det kan vere nett det same.
Men før det vart tale om fengselsopphald var det også eit møte med det norske rettsapparatet.
Eg håpar verkeleg at du opplevde det som rettferdig, sjølv med ein dom mot deg som resultat.

I ei rettssak spelar vitneutsegn alltid ei vesentleg rolle.
Nokre slike vitnemål kan tale til din fordel. Andre kan tale mot deg. Men det er viktig kva vitna har å seie.
Og andre sine vitnemål tel meir enn dine eigne ord om deg sjølv.

Det er slike vitneutsegn Jesus tar fram som eksempel for oss alle i dei orda vi har lese frå Bibelen i dag. Dette er dei same orda som vart lesne i kyrkjene våre over heile landet sist søndag, 3. s. i adventtida.

Då sa Jesus: «Dersom jeg vitner om meg selv, er mitt vitneutsagn ikke gyldig. Men det er en annen som vitner om meg, og jeg vet at hans vitneutsagn om meg er sant»
Med desse orda introduserer Jesus slektningen sin, Johannes.
I Bibelen møter vi Johannes, døyparen Johannes, som det store vitnet som heile tida snakkar om kven Jesus er.
Jesus seier at Johannes «har vitnet for sannheten».Det er sanninga som er avgjerande i rettssystemet vårt. Om det er sant at nokon har sett seg ut over samfunnet sine lovar og reglar, så har det konsekvensar. Dette veit alle de som eg møter i dag noko om.
Men om det er sant at storsamfunnet, via politi og rettsapparat, rettar skuldingar som er urette mot eit menneske, då er det veldig viktig at det kan stå fram eit vitne som kan sette lyskastaren på det som verkeleg hende, slik at det kan fellast ein frikjennande dom.

Johannes er ein lyskastar. Han er ein lampe, seier Jesus, og brukar slike ord: «Johannes var en brennende og skinnende lampe, og for en tid ville dere glede dere i lyset fra ham.»
Men Johannes si oppgåve var å fokusere med sitt lys på kven Jesus eigentleg var. Johannes gjekk i førevegen for Jesus og rydda vegen for han som kom nokre steg etter han.

Ved ein anledning såg Johannes at Jesus kom mot han. Då løfta Johannes handa og peika på Jesus slik at alle som var rundt han snudde seg og feste augo sine på Jesus. Og med buldrande predikantstemmen forkynte Johannes kven Jesus var: «Se, Guds lam, som bærer bort verdens synd!» (Johs.1,29)

I dag håpar eg at også eg som står her som prest i dette fengselskapellet kan vere eit vitne om Jesus. Ein som reflekterer lyset frå den lampen som Johannes var slik vi alle får auga på Jesus, han som ber bort verdens synd.

Det er han som kan gjere noko med alle mine synder. For du kan vere trygg på at presten ikkje er ein mindre syndar enn den som sit i fengsel. Kanskje har eg halde meg på rett side av lovane i Norge. Eg har sluppe unna rettssak og at eit anklagande vitnemål førte ein fellande dom over livet mitt.

Men eg veit at for Guds domstol må eg stå fram med skuld som svir i samvitet mitt. Då treng eg at nokon kan ta dette frå meg og bere det bort. Eg treng å bli frikjøpt frå den evige dom. Eg treng å bli frelst. 

Difor lyttar eg til Jesu ord: «Dette sier jeg for at dere skal bli frelst»
Difor tek eg til meg vitnemålet frå han som ryddar veg for Jesus, og som seier om Jesus: «Se, Guds lam, som bærer bort verdens synd!»
Det han vi alle skal sjå på i dag.
Og på den yttarste dag, på dommens dag, vil dette bli det aller viktigaste vitnemålet:
«- Eg har teke bort verda si synd. Eg har teke bort dine synder.»
AMEN

Domssøndagen/Kristi Kongedag II. 22.11.2015

Eidsvåg

Matt.25, 1-13

 

Vekkingsmøte tala dei om rundt om på bygdene før i tida.

Vekkingspredikantar drog frå bedehus til bedehus og tala med stort alvor og djup innleving. Bodskapen var ikkje til å misforstå: Dommens dag er nær. Vend om, før det er for seint!
Av og til fall denne bodskapen i grøderik jord. Folk lytta. Folk tok det inn over seg. Vekkinga braut ut og kunne setje store bygdelag, ja til og med heile byar, på ende.

Det er ikkje ei fjern fortid vi talar om no. Mange av oss har sett det på nær hald, kanskje til og med vore ein del av det med eige liv.  

Det var ingen som gjekk til kyrkje her i Eidsvåg denne søndagen med forventning om at dette skulle vere eit vekkingsmøte. Forventninga var vel kanskje at dette skulle vere ei gudsteneste av det vanlege slaget – trauste salmar, velkjende bøner, fellesskap ved nattverdbordet, og kanskje ei presteleg preike ein kunne hugse til ein kom heim att til middagen. Og nokre registrete kanskje at eit avgåande menighetsråd skal takkast av og eit nytt skal presenterast for kyrkjelyden.

Det kjem nok til å bli ein ganske vanleg gudsteneste, for ikkje ein gong presten ser for seg at denne gudstenesta skal ha ei form som minner om dei gamle vekkingsmøta.  

Men når bibelordet har fått arbeide med meg som står her som predikant på denne siste søndagen i kyrkjeåret, som vi no kallar for domssøndagen, eller også: Kristi kongedag, så kjem eg ikkje utanom at det eg framfor alt skulle ynskje meg som ei overskrift og eit symbol for oss alle denne dagen – det er ei vekkarklokke.
I dag burde kyrkjeklokkene fått kvile, og så skulle ei god, gammaldags skramlande vekkarklokke innleia samlinga vår, før kantor tok over med eit preludium som blåste støvet ut av alle krokar i kyrkjerommet.
For i dag handlar det om å vakne. Om å vere vaken slik at ein er førebudd på det store, alvorlege og tankevekkjande som dei gamle lekpredikantane var så viljuge til å tale om: Dommens dag!

Kvar gong vi møtes til gudsteneste, så seier vi fram vår truvedkjenning. Om Jesus Kristus heiter det som kjent i truvedkjenninga: Han ”- fòr opp til himmelen, sitter ved Guds, den allmektige Faders høyre hånd, skal derfra komme igjen for å dømme levende og døde”
Jesus skal kome att. Det er vår kristne tru – grunna på tydlege skriftord i Bibelen.

Heilt frå den aller første kyrkja har dei truande grunna på dette. Dei har venta. Dei har lurt på: Kjem han ikkje snart? Og mange, mange har brukt desse tankane til ikkje berre å spekulere på framtida, men til å tè seg spekulativt. Både forfattarar, filmskaparar, og ikkje minst prestar og predikantar har med bakgrunn i dette skapt skræmande og krasse domedagsskildringar og angstskapande framtidsscener.  

Slik ville ikkje Jesus det skulle vere.
Om vi la merke til dei to tekstane vi også har lese i gudstenesta i dag, så ser vi at i vår venting på at Jesus ein gong skal kome att, så handlar det om å ha visdom. Det handlar om å ha kunnskap og innsikt. Det stod ord om å leve som ein kristen ved å leve eit liv som er Herren verdig, og om å leve uthaldande og med tolmod. Og ikkje minst har vi lese om å kunne takke Far med glede, som Paulus skriv til kolossarane.  

På denne søndagen vil ikkje Jesus at hans kyrkje skal forfalle til ei samling menneske som i uforstandig panikk handlar som dei fem uforstandig brudejentene gjorde. Dei var rett og slett ikkje ferdige til å gjere det dei skulle når vekkarklokka ramla. Dei forsov seg på bryllaupsdagen. Difor vart det katastrofe og elende.

Men Jesu Kristi kyrkje skal aldri sove.
Kyrkja er kalla til å vake og be. Til ei kvar tid!

I Lukas 21,36 uttrykkjer Jesus kyrkja sitt kall i møte med det som har med dommens dag å gjere på denne måten: ”- Våk hver tid og stund og be om å få kraft til å komme velberget fra alt det som skal hende, og bli stående for Menneskesønnen.» 

Vak og bed!
Den som vaker og bed i lag med den kristne kyrkja kan trygt sove om natta.

Den som vaker og bed er del av eit fellesskap som til ei kvar tid held lampane brennande, også når vi treng vår kvile og vår fråkopling.
Knapt nokon har uttrykt dette så glimrande som salmediktaren John Ellerton i salmen ”Den dag du gav oss er til ende”. (NoS nr. 820) I salmens 2.vers heiter det:  

Takk at din kirke aldri sover!
Mens jorden ruller uten stans,
ditt folk i vekselsang deg lover
for nattens ro og dagens glans.  

Vi skal sove når vi treng det. men vi skal likevel vake i lag med vår kyrkje.
Vake og be. Be og vake.  

Dei fem kloke brudejentene var i lag om å syte for at dei hadde olje på lampane når kallet til å bryte opp lydde. Når brudgommen var ved døra, var dei ferdige. Sjølv om det hende midt på natta. Ein liten flokk kunne hjelpe kvarandre til å vere budd, også på den tida då det var aller tyngst å halde seg vaken.  

Slik er det å halde saman i ein kyrkjelyd. Kanskje er vi ikkje alltid så mange. Men vi møter fram, trufast, søndag etter søndag for å ta til oss frå oljekjelda. For å styrkje oss ved Ordet og av sakramenta. For å oppmuntre kvarandre til å vente med tolmod, til å vake og be. Det er den vesle flokken som held lyset brennande.

Må du aldri forakte den. Må du alltid søkje inn til den flokken. Elles kan det verte naudsynt for deg å lese nøyare om lagnaden dei fekk, dei fem som ikkje heldt seg med olje, som sløva bort og var ubudde. Det er vondt å lese. Men orda som står om dei fem uforstandige er ikkje sette der for moro skuld. Det er Jesu ord til si kyrkja også desse orda. Det er hans åtvaring om konsekvensane av å sløvne bort, av å gløyme at vekkarklokka faktisk er oppfunnen.

Men lat oss ikkje late som om ikkje også den kristne kyrkja kan verte søvnig når tida går, når ventetida vert uendeleg lang, og visjonar falmar og sloknar.
Vi lever i ei tid der dei kristne og den kristne kyrkja vert så bombardert med inntrykk, med påverknader, med krav og med påstandar, med skuldingar og med forakt, at det ikkje er det minste merkeleg om både einskildpersonar og heile kyrkjesamfunn vert så trøytte at søvnen tek over. Ein kjenner på trongen på kvile frå alt dette.

Men då er ikkje løysinga å trekkje seg inn i seg sjølv.
Då er løysinga å søkje saman i eit samfunn som har Han i sentrum som heile tida kviskrar oss i øyra med ei mild og myndig stemme: Vak og bed!  

I kyrkja, i fellesskapet, er vi der for kvarandre. Som enkeltpersonar kan vi kvile ut. Men som fellesskap held vi lampane brennande og lar lyset skine inn over oss. Vi vågar å stille livet vårt slik i den lyskjegla som fell på oss, at det går an å sjå det i våre liv som gjer at ein dårleg vane vert til ei syndig last som fører meg bort frå Gud, som tørkar ut oljekjelda og leier meg inn i flokken av dei uforstandige.  

Når enden av denne tida nærmar seg slutten, når dommens dag står for døra, så teiknar Bibelen opp for oss to parallelle scenarium. På jorda vil turbulensen auka, uroa breia seg og stresset og kavet vert påtrengjande.

Men under denne overflata gjer Den Heilage Ande sitt løynde verk i ein kraftig understraum.

Og den som lever livet sitt her, i denne Andens straum, ser andre ting enn dei som berre ser det overflatiske, det glansfulle, det spektakulære. I same andedrag som ein les i Apgj. 2.20 om at ”Solen skal forvandles til mørke og månen til blod før Herrens dag kommer, den store og strålende,” så står det i Apgj. 2,17 at ”I de siste dager skal det skje, sier Gud, at jeg øser ut min Ånd over alle mennesker. ” 

Når Jesus talar til læresveinane sine, og til den kristne kyrkja, om framtida, og om enden av tida, om dommens dag, så vil Jesus forme ei livshaldning hjå oss som er prega av frimot, av at vi vaker og ber og av at vi er fylte med kraft frå Anden.

Jesus vil ikkje at vi skal gje oss av med endelause spekulasjonar og fantasifulle framstillingar av dom og undergang. Det skaper ikkje noko anna enn frykt.

I staden vil Jesus at det skal skapast frukt. Han vil gjere ditt og mitt liv, livet til den kristne kyrkja her på denne staden, i vårt land og i heile verda til eit liv i bøn og forventning om at ein gong lyder ropet: ”Brudgommen kommer!” – og då er vi klar til å svare med glede, slik det står i Bibelens siste kapittel: ”Ånden og bruden sier: «Kom!» Og den som hører det, skal si: «Kom!» Den som tørster, skal komme, og den som vil, skal få livets vann uten betaling. (Johs åpb 22,17)

AMEN

"Jeg står for Gud som allting vet.."

Bots- og bønedag II.  25.10.2015.  Hamre kyrkje Luk 18,9-14

 

Min inngang til denne søndagen og denne preika vart litt uvanleg.
For eg var i fengslet denne veka. I det store Bergen fengsel der to av mine medarbeidarar er fengselsprestar. Og i Bjørgvin fengsel, eit steinkast unna, jobbar endå ein fengselsprest. Saman med ein teologistudent i praksisopplæring sat vi altså fem i lag i kapellet i Bergen fengsel og diskuterte denne søndagens tekst.
Teksten for Bots- og bønedagen.

Bot og bøn. Anger og bot. Oppgjer med skuld og skam.
Eit fengsel må vel vere rett ramme for å tenkje på, og å snakke om slike tema?
For det her vi finn dei, dei som samfunnet må ta hand om i kortare eller lengre tid fordi dei gjorde det som ikkje var lov. Her må dei vel finnast dei som treng å gjere bot? Dei som framom alle oss andre har grunn til å be om tilgjeving.

 

Vel, alt er ikkje like sjølvsagt når vi slepper orda frå Jesus inn over oss.
Likninga om farisearen og tollaren vart ei sterk likning for oss prestane som samla oss i fengselskapellet.
Etter kvart gjekk det opp for oss at å når vi skal fram for Gud med bøn og i bot, treng det ikkje vere så stor skilnad mellom fangen på cella og presten i kapellet.

 

"To menn gjekk opp til templet for å be"

Tenk om det var dette som var det vanlege for strilar, og for bergensarar, for folk som bur i blokk i Åsane eller på ein bondegard på Osterøy? Eller for den saks skuld – bak ein høg fengselsmur med tunge portar og mange kameraauger som ser det meste.
Tenk om det var stor trafikk til tempelet – altså til kyrkja eller kapellet for å be?
Tenk om våre bedehus var fulle av menneske som brukte huset slik namnet på huset tilseier? Til bøn.

 

Vi bur i eit land som kallar seg kristent, men vi har ikkje anna enn fnysande forakt til overs for t.d. muslimane som bur her i landet vårt og som fleire gonger dagleg bøyer seg i bøn til den gud dei trur på. Her hjå oss er vi så sjenerte for å vise at vi av og til ber ei bøn til vår Gud, at det hadde vore betre for dei fleste av oss om vi hadde vorte kledd nakne framfor ei stor folkeforsamling.

 

Det er sant å seie lite av bøn, i alle fall av offentleg bøn og offentleg gudsdyrking, mellom Ola og Kari Nordmann. Vi kjenner Jesu ord i Bergpreika: ”når du vil be, gå då inn på rommet ditt og lat att døra og be til din Far som er i det løynde...."

Heldigvis er det enno slik at folk ber, men vi ber på rommet eller i det løynde, ikkje i templet eller kyrkja. Og vi gløymer lett at når Jesus formana oss til å gå inn i lønnkammerset vårt for å be, så var det for å åtvare oss mot hyklerisk bøn som vart boren fram for at menneske skulle sjå kor from bedaren var, ikkje for at Gud skulle lytte til nauda bak bøna.

 

Og då er vi akkurat ved sentrum for det det handlar om når vi høyrer om farisearen og tollaren som gjekk til templet for å be.  Farisearen var ein hyklar. Ein som hadde eit føremål med bøna - å vise seg fram som ein prektig og from kar som fiksa livet sitt på ein fortreffeleg måte.

Det bølgjer  av avsky i dei fleste av oss når vi høyrer farisearens kvalme bøn - til og med formulert som ei takkebøn: «Eg takkar deg, Gud,  fordi eg ikkje er som andre menneske, dei som svindlar, gjer urett og bryt ekteskapet, eller som den tollaren der...."

 

Var det verkeleg naudsynt for Jesus å lage ein så overdriven karikatur av ei bøn, når Jesus skulle fortelja oss denne likninga?

Kanhende er ikkje slike bøner det største problemet for folk i kyrkja på denne søndagen. Det var annleis i Jesu samtid. Farisearar av denne typen gjekk høgst levande omkring og var ei skam for det religiøse livet den gongen.

 

Men kva med oss på Osterøy i 2015? Finst det farisearar mellom oss?
Kan hende gjer det det. I alle fall dersom vi kunne granska dei innarste hjartekrokane til folk. Men det er langt mellom denne typen som verkeleg står offentleg fram. Det er inga vits i å bruke denne preika til å åtvara mot å verte som farisearen.

Men lat oss sjå nærare på tollaren.

Det er han kristenfolket i Norge er opplærte til å likna.

Tollaren stod langt nede; han ville ikkje ein gong lyfte augo mot himmelen, men slo seg for bringa og sa: "Gud, ver meg syndar nådig!"

Kyrkjefolket har lært denne leksa. Og godt og rett er det. I alle fall den delen som går på å rope til Gud i naud over syndene sine.
Før denne preika song vi den gamle salmen som startar slik: 

"Jeg står for Gud som allting vet,

og slår mitt øye skamfull ned,

jeg ser min synd at den er stor

i tanker gjerninger og ord.

Det meg igjennom hjertet skjær.

O Gud, meg synder nådig vær!"                                (NoS nr.697, v.1) 

Vi vil løfte fram denne haldninga, denne sjølverkjenninga av eigne synder som sjølve vegen inn til Guds nåde og tilgjeving. Som tollaren bar fram sitt audmjuke skriftemål, slik skulle vi også gjere det i våre liv.

Likevel er det naudsynt, med denne teksten føre oss, å vise at også tollaren kan verte ein figur som vi på falske premissar freistar å etterlikne. Det er slett ikkje alltid syndenaud som gjer at vi stiller oss bak alle andre og slær augo beskjedent ned. Derimot er det unnvikande "fakter" for å sleppa unna oppgåver og kall som Gud kunne ha brukt oss til.

I kyrkjene våre er det sikkert som lås at det er dei bakarste benkene som fyllest først opp. Ingen går fram. Tenk om nokon såg meg!

I kyrkjelydane er det massevis av "gode gjerningar" som aldri vert gjort. Tenk om nokon trudde at eg framheva meg sjølv ved å gjere noko nyttig!

Og mange gonger når det er viktig å få vite kva folk meiner og tenkjer om saker og ting, så er det taust som i ei gravferd. I forsamlinga er det lettast å tenkjae "Nei, lat ikkje eg stikke meg fram."

Men ved kjøkkenbordet, på kyrkjetrappa, i telefonen, der har ein tydelege nok meiningar om alt som ikkje fell i smak. Og der er det heller ikkje vanskeleg å setje eit solid stempel på den som var så "syndig" å målbere andre tankar enn dei ein sjølv tagde inne med. 

"Til nokre som stolte på at dei sjølve var rettferdige, og såg ned på alle andre”, fortalde Jesus denne likninga."

Slik vert teksten vår innleia. På Jesu tid hadde likninga fram for alt adresse til farisearane som i sjølvhøgtideleg arroganse dyrka sin Gud på aldeles feile premissar.

Hjå oss er det kan hende rettare om dei lyttar godt, dei som dreg seg unna ansvar og oppgåver og som på falske premissar stikk seg bort i den store anonymitet med den klassiske og lettvinte: "Nei - lat ikkje eg stikke meg fram."

Tollarens hjartesukk var: "Gud, ver meg syndar nådig!"

Denne søndagen, på bots- og bønedagen, er vi mange som burde sukke i lag med tollaren. Då skal vi vita: Gud høyrer vår bøn; vårt skriftemål.

Når han har høyrt bøna di, då seier teksten vår noko om å "gå heim, rettferdig for Gud".

Når du er rettferdig for Gud, då kan du trygt løfte augo dine mot himmelen; det som tollaren ikkje våga. Det kan vi gjere i lag. Og i lag kan vi samlast i vårt tempel; i vår kyrkje, for å be. Ikkje for å syne at vi er prektigare enn andre, men for å takke Gud for hans nåde og oppreisning og for å be han om å vise oss kva plass og kva oppgåve han vil at vi skal gå inn i når vi har vore der Gud så gjerne vil ha oss alle, i hans tempel for å be - be om rett syn på oss sjølve i staden for skeivt syn på vår neste.

Det ligg nokon i porten min

21.s. i treeinigstida II. 18.10.2015

Hosanger kyrkje
Luk 16,19-31

Dette vart ein kjempedag! Tenk at vi skulle få ei slik vakker veke med haustfargar og strålande sol inn mot denne perfekte søndagen.  Kunne de fått ei flottare ramme rundt dåpsdagen til desse to småborna vi har døypt i denne vakre kyrkja? Blank haustsol. Fargesprakande landskap. Lys over glade fjes.

Slik vil vi så gjerne at framtida for desse nydøypte også skulle verte. De sit på fremste benken med desse borna i fanget og gled dykk over nytt liv.  ”Framtiden i våre hender” er det ein organisasjon som heiter. Det er ingen organisasjon de har i hendene og på fanget. Det er eit liv. Eit nytt levande menneske. Men aldri er uttrykket rettare enn i ei slik stund: ”Framtiden i våre hender”.

Litt lenger bak i kyrkja sit den eldre generasjonen. Dei som har funne vegen hit til dette tradisjonsrike gudshuset slik dei ofte gjer det når klokkene kallar på oss i helger og til høgtider. Eg er sikker på at de gler dykk i lag med nybakte foreldre. De synest det er flott med born som på denne måten vert borne til Jesus i den heilage dåpen. Saman kan vi førestille oss ein smilande Gud Fader som opnar armar og famn og gler seg storleg over nye små som han frå og med i dag har gjeve fulle rettar som eit Guds barn skal ha. Dei kan med tillit og glede få be slik Jesus sjølv har lært oss alle å be: Vår Far – du som er i himmelen.

Når høgtida her i kyrkja er ferdig om litt skal de halde fram med å feire dei nyfødde. Familiane kjem saman. Mat og fest. Haustfest og dåpsfest. Jau – dette vart ein kjempedag!

Hadde det berre ikkje vore for det ubehagelege vi får oss servert frå Guds ord på denne søndagen.
For sant å seie er det lite hyggeleg å verte minna om at utanfor porten til vår høgtid og vår glede og vår fest, der sit ein som heiter Lasarus.
Det er ein mann som har heilt andre levekår enn det dei fleste av oss her i Hosanger kyrkje lever under til dagleg. Bibelen kallar han rett og slett for fattig.

 Kva skal vi gjere med Lasarus på denne vakre haustdagen?

Vi må spegle livet vårt i lyset frå bibeleforteljinga som nett no vert løfta fram på preikestolar i kyrkjer over heile landet vårt.

 Vi må lytte til kva det står. Og vi må tenkje over om dette har med ditt og mitt liv å gjere.

For ikkje å snakke om – har det vi les her noko å bety for livet til den nyfødde framtida som skin som juvelar på fanget til dykk som bar dei til dåpen nettopp?

 Bibelteksten handlar altså om den rike mannen og Lasarus. Vi har lese om rikmannen som 
” - kledde seg i purpur og fint lin og levde i fest og prakt dag etter dag.”
Kanskje passar ikkje ordbruken heilt som hand i hanske på deg og meg. Purpur og fint lin er neppe så veldig aktuelt. Men fine klede har vi, sjølv om vi ikkje går i bunad til dagleg. Kleda er til og med dyre. Og vi har mykje klede. Meir enn vi treng. Så mykje at nordmenn har råd til å kaste tonn etter tonn av nesten ubrukte klede. Ta deg ein tur i garderoben på skulen der borna dine høyrer til. Sjå kva skuleborn har råd til å gløyme att utan ein gong å spørje etter det. Det er vi som på denne måten viser vår gode råd. Rikmannen vi las om levde i fest og prakt dag etter dag. Det kjenner vi betre att. Jammen har verdens rikaste folk mykje prakt som står i midt i hagar med flotte plantar og grøne plenar. Her finn vi nye og gamle hus, side om side, med hagemøblar og siste skrik av moderne hjelpemidlar innandørs og i garasjen. Og ved bryggjene rundt om på Osterøy duvar leiketøy for summar vi knapt kan førestille oss.

 Vi skal snart gå ut att frå Hosanger kyrkje på denne søndagen. Ut til alt vi omgjev oss med av rikdom og luksus. Nokre skal heim til fest – og lat meg streke under det eg no seier med store bokstavar:  Gå heim til dåpsfesten med stor frimot, godt samvit og i stor glede. For det du festar for når barnet ditt er døypt er meir verd ei fest enn nest alt anna vi lagar til fest for.

Men ingen av oss skal gå frå kyrkja utan at hjarta vårt slår eit ekstra slag eller to for Lasarus. Han fattige ved porten vår.
Ser du ingen Lasarus, seier du?
Kjenner du ingen fattig? Ingen som hundane kjem for å sleikje såra til?

På denne søndagen har vi opplevd norsk haust på sitt vakraste. Slik vi har gjort det ei vekes tid no. Vi vert rett og slett i godt humør av slikt. Det er slik vi drøymer om det når regnet heilt sikkert etter kvart kjem til å hølje ned over hjå oss slik det alltid gjer når hausten pakkar Vestlandet inn i det som berre er grått og vått.

Og var det berre så vel at vi utan reservasjonar kunne gle oss over det vi opplever som så fint og godt som ein slik søndag.

Framtida i våre hender, nemnde vi. Og straks vert vi urolege. Urolege for framtida. Er haustfargane berre eit glansbilete som for nokre dagar løyner alvoret for oss. Er det det våte og det grå vi heller skulle mane fram i tankane våre når vi slepper til vår uro for framtida til sjølve Moder Jord.

For det handlar faktisk også om klimaendringar. Om sola som skin så alt for mykje her nord nett no. Vi høyrer om is som smeltar og om konsekvensar for havet og for oss som bur på land.

Korleis skal dei få det når dei som i dag ligg nydøypte i fanget dykkar her i Hosanger kyrkje vert skikkeleg vaksne? Når dei vert besteforeldre eller oldeforeldre?

Det ligg ingen Lasarus utanfor porten din når du kjem heim att i dag.

 Men korleis vil det sjå ut rundt om i verda når mange hundre millionar menneske vert drivne på flukt rett og slett fordi jorda dei i dag bur på vert liggjande under vatn fordi havet stig og fordi drikkevatnet vert blanda med saltvatn eller fordi breane i Himalaya som i dag gjev drikkevatn til ufatteleg mange menneske rett og slett er fordampa? Ver trygg på at Lasarus då kjem til å banka på grenseportar og på våre heimelege dører.

 På denne søndagen er vi minna om regnskogane som vert hogne ned med ufattelege konsekvensar for tallause menneske. NRK sin årlege TV-aksjon går av stabelen nettopp i dag, og du får sjansen til å gje pengar allereie før denne gudstenesta er slutt.
Og endå har vi ikkje nemnt det som rullar opp ved dørene våre i går eller i dag og heilt sikkert i morgon og i vekene som kjem: Flyktningane som strøymer nordover i Europa. Berre den siste månaden kom det 170.000 nye flyktningar til Europa.
Det er mange Lasarusar ved porten vår!

Nettopp difor er bibelteksten om den rike mann og Lasarus ei veldig utfordring til oss. For det første handlar det om det evig, vanskelege forholdet mellom fattig og rik. For oss som både i bokstavleg og overført tyding må seiast å leve på solsida  nett no, så er det ei ubegripeleg stor utfordring å finne ein rett måte å leve med vår rikdom på. For vi skal merke oss at bibelteksten ikkje er eit åtak på rikdom i seg sjølv. Bibelen seier ikkje at det er forbode å vere rik. Bibelen peikar på at rikdomen skal vi vinne oss på ærleg vis og utan at vi trakkar på Lasarusane rundt oss for å verte rike.

Både den rike mannen og Lasarus døydde. Denne teksten lærer oss difor, for det andre, noko om dei to moglege utgangane på livet. Vi høyrer om rikmannen som hamna i fortapinga. Og vi les om Lasarus som kom til himmelen – det står at han hamna i Abraham sitt fang.

Vi må spørje oss: Er det rikdom som er skilnaden på det som hende med desse to i det evige?
Nei, slett ikkje. For motsetnaden til rikmannen i teksten er ikkje berre Lasarus, men også Abraham. Og ser vi etter kva det står om Abraham i GT, så ser vi at han var svært, svært rik då han døydde. Gud velsigna Abraham i hans liv med rikdom som Osterøyfolket kanskje ikkje ville brydd seg så mykje om i dag. Han fekk mange kamelar, sauer og esel.
Vi ville vel heller hatt mange hestekrefter under panseret eller i båthekken, eller vi ville hatt tilgang til flyreiser eller litt luksus på eit godt turisthotell i Hardanger eller på Gran Canaria.

Det som var spesielt med Abraham og hans rikdom, var at han visste at hans store velstand, det var Guds velsigning. Og då vart også hans forhold til Gud og til sine fattige medmenneske heilt annleis. Han oppførte seg ikkje som eigedom og rikdom det er noko som kun er til privat forbruk, for meg og mine, og for at alt mitt skal verte endå større.

I himmelen var det den rike Abraham som tok mot den fattige Lasarus til fest. Abraham sette aldri spørjeteikn ved Lasarus sin plass ved det himmelske festbordet. Sjølvsagt skulle dei sitje saman ved bordet der.
Men då rikmannen slo augo opp i dødsriket vibrerte hans tankemønster frå jordelivet framleis. Han ba korkje Gud eller Abraham om å kome over til seg med vatn. Send Lasarus – bad han. Send fattigkaren hit. Han kan hjelpe meg i mi pine.

Men det var for seint å rope på hjelp frå fattige der.

 Den fattige var i Abrahams fang. Ikkje fordi han var fattig på jordisk gods. Like lite som Abraham var hjå Gud på grunn av sin rikdom. Rikmannen var heller ikkje hamna der han var – borte frå Gud, i den vonde fortapinga, fordi han kledde seg i purpur og fine klede. Heller ikkje fordi han hadde råd til å ete god mat.

Man fordi han mangla kjærleik. Fordi han oversåg han som låg med verkjesåra i porten. Fordi han jaga bort hundane som sleikte såra til den sjuke og forkomne.

På denne dagen er du og eg minna om at vi må finne vår plass slik at vi ikkje vert som den rike mannen. Kjenslelause. Uvillige til å bruke vår rikdom til å stogge øydelegginga av jorda og klimaet. Kalde i vår avvisning av dei som kjem til våre grenseportar og tiggar om smular frå våre overflodsbord.

 I dag må vi lære at vi alle er både Lasarus og den rike mannen.  Framfor Gud, i hans hus, er vi tiggarar alle saman som ligg og ber han om hjelp. Og Gud er den store motsetnaden til rikmannen. Han bøyer seg ned til deg og meg. Aller først skjer det i den heilage dåpen slik vi har vore vitne til det i dag. Etter kvart som dei nydøypte, og vi alle, får alder og år til livet, bøyer han seg til oss på nytt og på nytt for å lækje våre sår og for å reinse vår styggedom og for å reise oss opp frå våre fall. Han har næring, omsorg, varme og det gode liv. I Guds nærleik kan Gud omforme bitre tiggarar til kjærleikens menneske. Det gjorde han med Abraham. Vi har lese at han gjorde det med Lasarus.

Men Gud har endå ein ambisjon. Han vi forvandle steinhjarta til den rike mannen til eit mjukt og kjærleiksfullt hjarta. Eit hjarta som gjer det naturleg for ein som er rik, for slike som deg og meg – å dele sine rikdomar med andre, som vil bruke rikdomen til å skape ei verd der rettferd bur. Han løfter opp ei framtid som ligg i våre hender. Vi må våge oss inn i den. Villige til å sanne våre synder, til å endre vår kurs og til å byggje eit samfunn i tru og tillit til han som har skapt oss og som vil at framtida for oss alle skal fyllast med velsigning og håp.

AMEN

Ekteskapet

Andakt til 20.søndag i treeiningstida:
Dette innlegget er skrive til Askøyværingen/Kirkene på Askøy, og ligg ute på heimesidene: www.kirken-askoy.no

EKTESKAPET

Bibeltekst: Markus 10, 2-9
Då kom det nokre farisearar og spurde han: «Har ein mann lov til å skilja seg frå kona si?» Dei ville setja han på prøve. 3 «Kva bod fekk de av Moses?» sa Jesus. 4 Dei svara: «Moses har gjeve mannen lov til å skriva skilsmissebrev og senda henne frå seg.» 5 Då sa han til dei: «Fordi hjarta dykkar er så harde, har Moses gjeve dykk dette bodet. 6 Men i opphavet, då alt vart til, skapte Gud dei som mann og kvinne. 7 Difor skal mannen forlata far sin og mor si og halda fast ved kvinna si, 8 og dei to skal vera éin kropp. Så er dei ikkje lenger to; dei er éin kropp. 9 Og det som Gud har bunde saman, skal ikkje menneske skilja.»

Skapinga av mann og kvinne.
Ekteskapet. Seksuallivet. Rammer for dette. Guds vilje for alt dette.
Det er ikkje ofte vi tek dette fram på kyrkja sine preikestolar, slik vi skal gjere det på denne søndagen. Det er nemleg rett og slett ikkje sant at kyrkja er så forferdeleg oppteken av sex og samliv. Det er media som heile tida vil fokusere på dette teamet. Gjennom media vert det skapt eit intens trykk for å endre haldningar og innstillingar til eit emne som kyrkja tradisjonelt har hatt eit anna syn på enn det som er gjengs folkemeining. Og då vert det framstilt som om kyrkja berre er oppteken av seksualitet.
Kyrkja er ikkje meir oppteken av dette en alle andre. Kyrkja ynskjer å formidle Bibelens syn på dette. Og Bibelen lærer at sex og samliv er eit gode som vert ekstra fargerikt og vakkert når det vert ramma inn av ekteskapet.

Denne søndagen vert ekteskapet tematisert i kyrkjene våre ved at vi skal lytte til korleis Jesus argumenterer når han får spørsmålet: «Har ein mann lov til å skilja seg frå kona si?»
Vi skal merke oss to sider ved det Jesus då svarar:

A) Han går tilbake til den gamle Moselova og gjev ei form for anerkjenning til det Moses i si tid hadde lagt som ei føring – at skilsmisse var lov «fordi hjarta dykkar er så harde». I Matteusevangeliet kan vi lese ei litt meir utdjupande utlegging av dette, der Jesus også legg til: «-det seier eg dykk: Den som skil seg frå kona si for noko anna enn hor, og gifter seg med ei anna, han bryt ekteskapet.» (Matt.19,9)
Jesus heldt altså ei dør litt på gløtt for at skilsmisse er ein utveg.

B) Det andre Jesus peikar på, får han fram ved å gå tilbake til skapingsforteljinga i Bibelen og sitere det ordet som vi også les ved vigsel i kyrkjene våre: «- i opphavet, då alt vart til, skapte Gud dei som mann og kvinne. Difor skal mannen forlata far sin og mor si og halda fast ved kvinna si, og dei to skal vera éin kropp. Så er dei ikkje lenger to; dei er éin kropp. Og det som Gud har bunde saman, skal ikkje menneske skilja.»

Det handlar altså om Guds vilje med oss heilt frå skapinga. Det handlar om at Jesus stadfestar ord frå Det gamle testamentet om at vi er skapte til mann og kvinne, at desse to skal sameinast i ein kropp – det betyr rett og slett at dei skal ha sex – og at dei som lever saman slik er bunde i hop for heile livet.
Dette er det gode. Dette er slik Gud ville det. Jesus løfter det fram, samstundes som Jesus nemner våre harde hjarto og han veit noko om det som bur i kvar einaste ein av oss – det som kallast synd og som kan øydeleggje og rive ned, også eit ekteskap.
I kyrkja denne søndagen skal vi tale meir om dette. Du er velkomen til å vere der.

På flukt

16. s. i treeiningstida II. 13.sept. 2015
Åsane
Matt 5,10-12

Det er ikkje småtteri å stå ansikt til ansikt med sæleprisingane som Jesus lærte oss i si Bergpreike.
Men på denne søndagen er det nettopp eit lite utval av dei vi har lese.

Sæle er…../Salige er de som…
Eit gammaldags ord dette. Sæl eller salig. Kva betyr det?
Det næraste er vel det å vere velsigna eller å vere lukkeleg.

Det vi i vår Bibel kjenner som Jesu Bergpreike, vert altså innleia med dei berømte sæleprisingane der Jesus kjem med ei lang rekkje av setningar der ulike menneske vert prisa sæle; altså vert kalla for lukkelege eller velsigna.

I dag altså desse merkverdige orda: Sæle dei som bli forfølgde!

Har du høyrt på maken? Går det an å vere lukkeleg når ein er forfølgd?
Føl det velsigning i fotspora til brutale forfølgjarar?

Sjeldan er det viktigare å halde tunga rett i munnen enn nett no.
Sjeldan er det viktigare å lese kva det faktisk står. Lese alt! Rett og slett studere litt nøye kva Jesus eigentleg sa, og ikkje berre ta den overflatiske og lettvinte og kortversjonen. (I parentes vågar eg å nemne at nettopp det har vi sett utruleg mykje av i den debatten vi har vore vitne til om aktuelle teologiske og samfunnsmessige spørsmål som har vore opp til drøfting no framfor kyrkjevalet i morgon. Her er det teke mange kortversjonar og snarvegar i argumentasjonen, men det får kvile no. Parentes slutt!)

Tilbake til sæleprisinga av dei forfølgde.

Det står altså meir enn at dei forfølgde er sæle.
Det står at Jesus seier: «- sæle er de når folk for mi skuld spottar og forfølgjer dykk,….»

For mi skuld!
Det er dei som vert spotta fordi dei vil vere som Jesus, som vert kalla for sæle. Dei som av den same grunn vert møtt av løgn og vond omtale. Og Jesus lovar ingen som er i den situasjonen gode dagar, lukke og velstand, her og no. «Stor er løna dykkar i himmelen», seier han.

Når vi løfter augo våre i dag, og ser kven det er som i 2015 vert forfølgde for si tru; som vert hersa med og jaga på dør; ja som til og med risikerer livet fordi dei vil høyre Jesus, då kan vi ikkje la vere å sjå mot ein del av landa i Midtausten.

Seinare denne hausten vil i mange av kyrkjene våre her i landet, men også i kyrkjer rundt om i heile verda, markere det vi kallar for «Søndag for dei forfølgde». I år vert det den 8.november. Då vil vi fokusere spesielt på Syria og Irak. Situasjonen i begge desse landa kjenner vi frå omfattande mediedekning gjennom fleire år. No veit vi litt om det forferdelege som skjer i regi av det vi har lært å kjenne som IS, eller Islamsk Stat.

Nærværet til både kristne og andre minoriteter står i reell fare for å forsvinne heilt frå store områder i denne regionen. Med hensynslaus og brutal framferd har IS skapt eit terrorregime vi neppe har sett maken til sidan dei alle verste naziovergrepa fann stad.
Ikkje minst går forfølginga ut over dei få kristne som er att i desse landa.

Er det då rett å tenkje at det er slike folk Jesus i dag prisar sæle og lukkelege og velsigna? «Sæle dei som bli forfølgde» seier han altså.

Det vil vere meiningslaust å gje støtte til overgrepa vi er vitne til, ut frå ein tankegang om at slik forfølging i neste omgang gjev ein status av å verte sæl.
Det verkar som om forfølginga Jesus her siktar til er av verbal karakter. «Spottar, … lyg, talar vondt om, …» Det må ein som trur på Jesus rekne med. Det skjer ikkje berre i Syria og Irak. Slikt møter ein kristen også i vårt eige land. Vi ser meir og meir av det. Toleranse er eit moteord. Alt skal kunne tolast i eit liberalt samfunn, men ikkje tradisjonell kristen lære som løfter opp Jesu eigne ord.
Men det lyt vi leve med. Det kan kyrkja tole. Det kan kristne tole.

Men vi kan ikkje tole drap, overgrep, henrettingar, despoti; alt dette som knuser samfunna i Syria og andre land i denne delen av verda. Vi kan ikkje sitje med hendene i fanget og sjå på flykningar som i desperasjon kjempar seg fram over grense etter grense gjennom Europa. Vi toler ikkje fleire bilete av døde småborn på strender der turistar heller skulle nyte badelivet.

Jesus prisar aldri slike forfølgde for sæle.
Tvert om. Vi veit at Jesus sjølv som eit lite barn var på flukt frå ein forrykt despotisk konge som drap guteborn i Israel som om dei var skadedyr. Foreldra hans tok Jesus med seg og rømde frå kong Herodes til Egypt. Jesus var sjølv ein flyktning.

I dag bankar flyktningane på våre grenseportar.
I dag skal vi lytte til Jesu sæleprisingar, også nokre av dei andre han sa i same anledning som den som er vår preiketekest i dag.

I Bergpreika sa Jesus også nokre ord til oss som vi gjer vel å ta inn over oss i den situasjonen vi opplever i Europa og i vårt land nettopp desse dagane.

Høyr berre på dette: Sæle dei som hungrar og tørstar etter rettferda, dei skal bli metta.
Sæle dei miskunnsame, dei skal få miskunn.

Midt oppe i forferdelege scener som rullar over TV-skjermane mens flyktningane tek seg nordover mot vårt eige land, så er det gledeleg og oppmuntrande å sjå den store viljen til å hjelpe som vi er vitne til så å seie alle stader.

Ei og anna røyst løfter seg, også mellom nordmenn og politikarar på val i desse dagane, at fletningane skal hjelpast der dei bur og ikkje «mellom bakkar og berg ut med havet»
Eg skal ikkje nekte for at eg gler meg over kor kontant desse røystene vert overdøyva av velkomsthelsingar og initiativ som flaumer over nettopp no.
Også i denne kyrkjelyden skal vi prøve å gjere noko. I dag. På denne søndagen. Du kan berre stanse igjen etter gudstenesta og gå ned ei trapp, så får du meir informasjon om dette gjennom Kirkens Nødhjelp sin representant som sit her i kyrkjerommet nett no. Der skal vi ete middag som i utgangspunktet allereie er betalt av sponsorar, men som du også kan få betale for, slik at vi får eit stort pengebeløp inn som vil leggast til kyrkjeofferet vi snart skal ta opp her i benkeradene. Alt til inntekt for dei som er på flukt. Dei forfølgde. Dei som er utsett for mykje meir enn at nokon «- spottar, … lyg, talar vondt om, …»

Desse flyktningane rømer frå drap, overgrep, henrettingar, despoti; - slik Jesus som barn også rømde frå kongen som drap guteborna i Jerusalem.

Kjære kyrkjefolk i Åsane: Eg håpar du skal kunne ete deg mett i dag. Mett på god mat som du betalar godt for. Men endå meir at du vert mett slik Jesus gjev uttrykk for det: «Sæle dei som hungrar og tørstar etter rettferda, dei skal bli metta.»

Det handlar ikkje berre om mat. Det handlar om rettferd. Det vil vi som kyrkje løfte opp i møte med flyktningekatastrofa. Rettferd for flyktningane

Og i møte med urettferda vil vi vise det sinnelaget som Jesus også held fram for oss som eit stort forbilde når han seier det slik i Bergpreika: «Sæle dei miskunnsame, dei skal få miskunn.» Eller som det for ein gongs skuld kanskje er betre uttrykt på bokmål: «Salige er de barmhjertige, for de skal få barmhjertighet»

På denne søndagen handlar det om dei forfølgde. Om dei som flyktar, ikkje først og fremst fordi dei er kristne, dei fleste av flyktnigane er muslimar, men dei flyktar frå despotiet og galskapen og djevelskapen. Dei søkjer rettferd.

Vi vil møte dei med miskunn. Vi vil møte dei med barmhjertigheit.

Vi gjer det fordi vi er medmenneske. Vi gjer det fordi vi er kristne. Vi gjer det i glede over Jesu ord i Bergpreika:

«Sæle dei som hungrar og tørstar etter rettferda, dei skal bli metta.» «Sæle dei miskunnsame, dei skal få miskunn.»

AMEN