Nåden og sanninga

Juledag 2012
Åsane
Johannes 1,1-14

Tenk på alt som er sagt og skrive om den natta vi nett har sove oss igjennom. Inga natt i året er så gjennomvevd av folkelege førestillingar om alt som liksom rører seg då, men som vi likevel ikkje heilt fattar og forstår.  I norsk juletradisjon veit vi at livet på låven med dyr og nissar har ein heilt eigen plass i folketrua omkring det som hender julenatta. Tilsvarande trur eg det er rundt om i mange andre land.
Vi veit også korleis det i hundreår etter hundreår var slik at det var juledags morgon, julotta, som var høgdepunktet i julefeiringa. Her i våre nordiske land var det i nattemørket dei drog til kyrkje for å feire julenatta sitt veldige mysterium tidleg på juledag. I litteraturen finn vi mange spanande skildringar av hendingar knytte til kyrkjeferd i julotta.

Etter kvart har den lette varianten med julaftans korte familiegudsteneste teke overhand her hjå oss. Eg synest det er litt leit. Ikkje at folk går til kyrkje julaftan, men at ikkje langt fleire finn vegen hit på denne gudstenesta. Juledagen. Når fokuset skal setjast på det som verkeleg hende denne natta. Det som ikkje handlar om julegraut og på låven sitter nissen. Det som hende julenatta har endra verda. Bokstavleg tala. Vi reknar tida vår ut frå det som hende. Vi tel åra etter Kristi fødsel. At nokon ein eller annan gong talde feil, slik at vi skulle vore fire-fem-seks år lenger ute på to-tusentalet no, det spelar inga rolle for det prinsipielle faktum at juledagshendinga er det store skiljet i vår tid. Skiljet vart så stort fordi hendinga var så stor. Det at Gud vart menneske. Ikkje noko mindre enn det.
Dette er det all grunn til å feire. Til å juble for. Til å syngje lovsong og høgtidsvers for. Slik vi no gjer det når vi reiser oss og stemmer i juledagens høgtidsvers på nr. NoS 47.

Tekstlesing: Johs. 1, 1-14

Det er eigentleg litt merkeleg at nissen er så seigliva her hjå oss. Denne figuren frå gamal norsk bondetradisjon har i sanning flytta med på lasset inn i moderne bustadblokker på Flaktveit eller i villaene i Ulsetskogen. Vi finn han i glitrande lyskatedralar på ultramoderne kjøpesentra i eit moderne norsk samfunn som i sterkare og sterkare grad gløymer bønder og alt deira vesen. Med unnatak av nissen då!

Har fjøsnissen i det heile ein stad i kristen julefeiring?
Eg trur ikkje at denne presten maktar å rydde han ut av julefeiringa i alle fall, og ikkje trur eg at eg orkar å prøve heller. Men ein aldri så liten fellesnemnar kan vi kanskje makte å spore. For slik vi feirar julaftan her hjå oss, så er mykje av det vi samtalar om, fortel om, forkynner om – det er hendingar i eit fjøs eller i ein stall.

Men om vi då kunne makte å ta steget over frå julaftans maleri av Betlehemsmarker, hyrdingar, sauer, krybbe og stall og vere med inn i den opphøgd teologien som evangelisten Johannes kastar lys på, så får vi kanskje jul både i pose og sekk. For sjølvsagt handlar jula om Betlehem og barnet i krybba.

Likevel: Takk og lov for at juleevangeliet har to sider. Den ytre sida. Den med dei mange fargane, dei mange innfallsvinklane, den sida der fokus er på Betlehemshendinga, eit lite nyfødd barn.
Men jula har også ei innerside. Ei side som ikkje er mangefarga. Ho er berre skinande, blank og lys. Jula er ei perle som er så verdifull at vi kanskje rett og slett overser at her handlar det om noko som ikkje er noko mindre enn eit under.

Vi har nett sove oss gjennom julenatta, natta der vi gjekk til køys med fanget fullt av gåver og magen full av mat. Det var i denne natta det ein gong hende:
”Det sanne lys, som lyser for hvert menneske, kom nå til verden.”

No vender vi augo våre mot lyset og let det skina inn i våre liv. I dette lyset er det mykje som kan endre seg i vår tenkjemåte. I dette lyset kan vi sjå glimt av kva det heile handlar om – aller djupast.

Lyset kom til verda. Lyset som vart skapt av Ordet – det som lydde i opphavet, skaparordet. No lyser Ordet, det Ordet som er eit menneske.

I denne natt hende det. Inn i vår verd skein eit lys. Inn i vår verd lydde eit Ord. Inn i vår verd steig eit lite menneske. Dette vesle mennesket var den store Gud. Han som er lyset. Han som er Ordet. Han som talar Ordet til oss – i dag og alle juledagar og alle søndagar. Måtte dette lyset få det til å klarne for våre augo – slik at vi ser. Ikkje at vi fullt ut kan fatte det vi ser, men vi kan sjå og forstå nok til at trua vår får mat.

Vi stig ut or stallen, ut frå dyra og langt, langt unna alle folketruaktige idear om kva som måtte røre seg på låvar og i skogen og i skorsteinspiper. Vi stig inn i lyset. Der skin det frå barnet, og ingen annan. I denne eine personen, i Jesus frå Nasaret som no ligg nyfødd i Betlehem, var det sameina, alt det Gud er og alt det eit menneske er.

I barnet i Betlehem kan Gud og menneske sjå kvarandre inn i augo, og dei kan kjenne kvarandre igjen.
”Vi så hans herlighet” seier Johannes.
Kva var det dei såg?
Dei kunne sjå Guds herlegdom og dei kunne sjå menneskets herlegdom.Barnet i Betlehem er biletet av den usynlege Gud, slik kvart einaste menneske er eit bilete av Gud. Han skapte oss då skaparordet lydde – ”i sitt bilde skapte han dem” står det i Bibelen om mennesket.

Er det nokon skilnad på bildet av Gud som vi får sjå i Jesusbarnet i Betlehem og det bildet av Gud vi får sjå når vi menneske ser kvarandre inn i augo?Ikkje anna enn at Jesus er eit bilde som ikkje er vansira av synd. Jesus har den likskap med Gud som kvar og ein av oss var skapt til. Han har ein likskap som er full av herlegdom:
”- vi så hans herlighet, en herlighet som den enbårne Sønn har fra sin Far, full av nåde og sannhet.”

Gud kom til jorda då Jesus vart fødd. Han kom, ikkje for å gjere oss menneske til gudar, men for å gjere oss til heile menneske att, til menneske som skal sleppe å vere vansira av synda; til menneske som skal likne han vi er skapte til å likne, han vi speglar oss i når vi ser barnet i krybba.

I det skinande lyset frå Betlehemshendinga var det at du og eg skulle få sjå inn i dei største løyndomar, inn i det vakraste skattkammers, inn i det mest skinande kyrkjepalass som tenkjast kan. Der inne anar vi litt av guddommen. Guddommen som vart menneske. Gud er eit menneske som smiler mot foreldra frå krybba dei la han i.
Gud er eit menneske som vert tiljubla og lovsunge av englar i nattehimmelen og frå hyrdingar som forlét sauene sine. Gud er menneske når vismennene kneler for han og ber fram gull, røyklese og myrra.

Det var den natta det hende. Den natta vi har minnest no, og som vi gjekk inn i med gåver og feiring i går, og som vi har sove oss gjennom før vi gjekk til gudsteneste i dag.
Natta er omme no. Vi har lyset rundt oss og det er tid for å reflektere lyset. Det er tid for å tenkje over: Kva fekk vi med oss? Kva eig vi som vi fekk i den natta då djupaste mørket vart splitta av det sanne lyset?

Vi eig nåden.
Vi eig sanninga.
Nåden som kviler på det at synda som gjer oss ulike barnet i krybba, den synda kan vaskast av oss. Den kan vi reinsast frå ved dåp og tru når Ordet lyder.
Vi har sanninga om han som gav oss rett til å bli Guds born. Sanninga som knyter seg til å tru på namnet hans. Måtte du bere dette synet med deg inn i resten av jula:
”- vi så hans herlighet, en herlighet som den enbårne Sønn har fra sin Far, full av nåde og sannhet.”