Bortkomen?

Bots- og bønedag. III - 30.10.2016 Bruvik Luk.15,11-32

 Bots- og bønedagen har lange tradisjonar i kyrkja vår. Historisk var det ein dag der kollektivet, nasjonen, kyrkja, steig fram for Gud med bøygd hovud og ord på leppene som bar i seg ei vedkjenning av at livet som var levd var eit skrøpeleg liv.  Ikkje minst i pietistisk høgalder var det lett å skru av lyset og sjå livet i dei aller mørkaste skuggane. Kyrkja kalla til bot. Kyrkja ved prestane bar fram ei lang og tung bøn som vi framleis finn i gustenesteboka som var i bruk fram til for to-tre år sidan og som ligg på altaret her i kyrkja. Bededagsbøna lever framleis i mange kyrkjer på denne dagen. Bot og bøn. Sanning av synd. Kall til å vende om. Fokuset er framleis der. 

Men no har vi fått nye tekstar frå Bibelen som vert løfta fram i gudstenesta på Bots- og bønedagen. Og sterkare enn før, skin lyset frå Guds ord ikkje først og fremst frå tekstar som set våre felles nederlag som folk og som kyrkje i sentrum. Det er valt ord som talar til den enkelte av oss. Overskrifta på denne dagen kan vi kanskje hente frå det vi høyrde lese frå 2.Korintarbrev: «Ransak dykk sjølv om de er i trua. Prøv dykk sjølve!» 

Til hjelp for å prøve oss sjølve; til å gå inn i vårt indre, har vi fått ein av det største forteljingane frå Jesu munn som vi har i vår Bibel.
Vi har lese om den bortkomne sonen.

Det gjekk dårleg med han. Det einaste som kunne gått verre, var at han kunne mista livet. Han kunne ha døydd der han gjekk mellom grisar og åt grisematen.
Han slapp unna døden, men lenger ned i søla kunne han ikkje kome.

Der - på botnen - forstod han korleis han hadde stelt livet sitt til. Han forstod at han kun hadde eit menneske å takke for at han var hamna i slummen, og det var seg sjølv. 

Av og til skuldar vi på arv og miljø når eit menneske kjem dårleg ut i livet. Då tenkjer vi at oppveksten har vore dårleg. Foreldra har svikta. Ein har kome i dårleg selskap. Difor har livet gått utforbakke.

For den bortkomne sonen spela arven også ei rolle. Men ikkje ei negativ rolle. Arven hans var god og stor. Han hadde til og med teke den ut på forskot. Før faren som hadde gjeve han arven var død. Og faren var slett ikkje av det dårlege slaget som ikkje hadde omsorg.

Faren var så glad i sin yngste son at han gav han fridom. Fridom, til og med til å øydeleggje livet sitt. Vi kan vere trygge på at det ikkje var med lett sinn at faren såg kva sonen fann på. Kanskje freista faren å formane han til å velje betre? Men han gav han uansett fridom til å gjere som han sjølv ville.

Nokre vil kanskje spørje: Korleis kunne faren tillate at sonen øydela seg sjølv?
Dette spørsmålet er heilt på linje med korleis verda i dag spør når dei ser all liding og vondskap i verda: Korleis kan ein kjærleg Gud tillate vondskapen vi ser rundt oss. Lidinga? Krigen? Nauda?

Faren i dagens likning er eit bilete på Gud. I kjærleik let Gud menneska få høve til å følgje sin frie vilje. Til og med når dette fører oss i avgrunnen. Gud tvingar ingen til å leve i hans nærleik, sjølv om vi er døypte til å tilhøyre han, døypte til å leve tett saman med han og nyte godt av hans daglege velsigning.

Men til alle tider har menneska gått sine eigne vegar. Til alle tider har folk rive seg lause frå Gud Faders hus. Det har gått dei ille i livet. Synda har ført dei i avgrunnen. Ja, syndige menneske har til og med ved si synd rive uskuldige og rettferdige med seg i avgrunnen.

Et godt eksempel på det, er svolten som plagar store deler av menneskeslekta. Det er nok mat til alle på kloden. Men vi som bur i den rike del av verda er bundne så fast i vår egoisme at vi ikkje korkje vil, eller får til, å dele dette med dei som ingen ting har. Det er ikkje Guds kjærligleik som er så liten at han lar nokre svelte, men det er vår syndige egoisme som dreg uskuldige med oss ned i avgrunnen slik at det i dag faktisk finst millionar som var takknemlege om de fekk mette seg av den maten våre norske griser et.

Den bortkomne sonen fekk heimlengt. Og han fekk syndeanger:
«Far, eg har synda mot Himmelen og mot deg. Eg er ikkje verd å kallast son din lenger.» 

I dag skulle eg ynskje at mange av oss vart gripne av heimlengt.

Av lengt etter å kome til Gud, etter å være hjå han. Alltid! 

Kanskje har du alltid vore hjå Gud? Kanskje har du heile livet levd i trygg tillit til di dåpspakt. Du vet kven du trur på. Du kviler hjå Gud.

Då har du det kanskje som den eldste sonen vi også har lese om. Den heimeverande sonen. Han som var hjå Far i trufast teneste medan den yngre broren hans sløste bort farsarven i eit vilt og utsvevande liv.

De to brørne levde veldig ulikt med sine liv. Kvar av dei brukte sin frie vilje til å gjere slik kvar av dei syntes var fornuftig. Ingen av oss vil protestere på at det var den heimeverande sonen som valde rett.

Likevel står heller ikkje den heimeverande sonen igjen som noko ideal når vi les denne likninga. Tvert i mot. Kva var i vegen med han då?

Jau, han bar på slike eigenskapar som misunning, sinne og irritasjon. Han var sta, sjølvgod og bitter. Dette kjem tydeleg fram når han anklagar faren for å ta så vel i mot den angrande broren som til slutt vender heim. Ja, så ille var han angripen av desse slette eigenskapane at vi rett og slett ikkje veit om han til slutt vart ståande utanfor når den store gledefesten for brorens heimkomst tok til. 

To brør: Med den eine gikk det nedanom - og heim!

Med den andre vart det berre heime.

Den eine var ein grov syndar. Han levde eit vilt liv. Han sløste bort farsarven på fest og horeri.

Men den andre? Han var også ein grov syndar. For han bar på misunning, sinne og irritasjon. Han var sta, sjølvgod og bitter. 

Kven av dei to var den største syndaren?

Ja, spelar det eigentleg noka rolle?

For dei to hadde begge den same far. Den same far som elska dei like høgt.
For faren var det ingen skilnad. Han visste om alt som hadde skjedd med den yngste. Og han såg den eldste sonen sin rett i augo mens alt det negative som budde i han lyste i mot faren. 

Men faren var berre god og kjærleg.
Mot den bortkomne sonen. Mot den heimeverande sonen.

Det er den kjærlege faren det dreiar seg om i denne likninga. Ikkje om nokon av sønene. Det handlar om han som rettar armane ut mot dei begge to og forkynner: 

«Du er alltid hos meg, barnet mitt, og alt mitt er ditt. Men no må vi halda fest og vera glade….» 

Du er alltid hos meg, og alt mitt er ditt.

Dette er dei ord som må være sanne om deg og meg. Uansett kven av dei to brørne vi liknar på. For det spelar inga rolle om vi har rota oss bort frå Gud på vår veg gjennom livet. Om synda vår er av det slaget som folk reagerer på, fordi vi vert så synlege syndarar der vi rotar rundt i søla saman med grisane, eller om vi er av den typen menneske som makter å løyne vår synd bak ein pynteleg fasade. Uansett så er vi syndarar. Uansett er vi til og med store syndarar. Slik begge de to brørne var det.

Men ein gong vart vi syndige menneske gjort til Guds born. Det hende i dåpen. Då vart Gud vår himmelske far. Og vår Far i himmelen står i dag med opne armar retta ut mot kvar einaste av sine born. Han ynskjer oss velkomen heim. Heim der det er godt å være. Trygt å være. 

Og så dukar han bord for oss. Festbord. Ingen gjøkalv akkurat på denne søndagen. Men vi vert serverte frå sølvfat og frå sølvkalk. Vi drikk av sølvbeger. Den dyraste mat som nokon gong er sett fram på noko bord. Nattverdens brød og vin. I dette måltidet er vår himmelske Far. Der gjer han seg til eitt med oss gjennom Jesu lekam og blod som er eitt med brødet og vinen. 

Kanskje har du heimlengt i dag? Kanskje har du vore borte ei tid? Ikkje så langt borte at du hamna i rennesteinen. Ikkje slik at du levde som ein gris. Men ein snartur over ei grense du veit med deg sjølv at du ikkje skulle ha kryssa.
Du lengtar inn att i fellesskapet som fekk ein knekk. Du vil så gjerne vere trygg på at Gud framleis ser deg. At han rettar armar mot deg også på denne søndagen.

Lytt til orda som skal lyde når vi les det faste nattverdritualet! Orda er sagt til deg.

Gud er her i dag. Han talar til oss alle no når vi les Ordet og forkynner det.
Han er her og lyttar når du lovsyng gjennom salmane du er med i.
Han kjenner deg allereie før du formar bøner i hjarta ditt. Og ved nattverdbordet opnar han armar mot oss alle. Bortkomne eller heimeverande søner og døtre. Han lengtar etter å møte oss. Opne armar mot oss. Kysse oss velkomen heim. For gjøkalven er slakta for vår skuld. Jesus var namnet til han som slik let livet. Han som også er vår bror!