Syndefallet

2. s. i fastetida. GT II. 25.02.2018
Haus kyrkje
1.Mos 3,8-15

På Bibelens første sider les vi Urhistoria. Om skapinga. Om syndefallet. Om storflaumen.
I 1.Mos kap. 1 les vi om mennesket skapt i Guds bilete.
I kap. 2 les vi om Gud som pustar livsande inn i mennesket, og om livet slik det var for dei første menneska før syndefallet.
I kap. 3 kjem så syndefallforteljinga, som neppe skal oppfattast bokstavleg med ein talande slange, men som ei forteljing om mennesket som gjer opprør mot Guds vilje, som let seg lokke av den vonde til å stille spørsmål ved Guds gode vilje for sin skapning.

Adam og Eva har det først godt i lag. Dei første menneska lever i harmoni med kvarandre og med resten av skapinga. Dyra er til hjelp og til glede for dei. Framleis kan dei to første menneska smile av lammet og ulven som bur i lag og over kalven og ungløva som beitar saman. Men mellom buskene smyg det seg eit merkeleg dyr som enno ikkje har fått namn.

Slangen som kan snakke: - Har Gud verkeleg sagt… (2.Mos.3,1)

Slik er innleiinga til at Paradisets idyll vert brote. Slangen – biletet på han som vi møtte sist søndag, 1.s. i fastetida. Han som er vår motstandar. Jesus kalla han for Satan i det vi snakka om i kyrkjene våre for ei veke sidan. Satan som hadde fare inn i Peter som prøvde å lokke Jesus frå å fullføre sitt kall til å lide og døy i den føreståande påska.

Slangen, den vonde, djevelen, Satan, eller kva vi skal kalle han, er årsak til syndefallet.
Til at menneska, Adam og Eva, du og eg, alle menneske som har levd, at vi kjem i utakt med Guds vilje. Det startar med eit tilsynelatande uskuldig spørsmål: - Har Gud verkeleg sagt…

Konsekvensane vart enorme. Konsekvensane av at menneska let seg lure til å setje spørjeteikn ved det Gud hadde sagt til dei. Dei gjorde noko anna enn det Gud sa. Så uskuldig. Så lite. Ein eplebit sette alt over styr!

Først for Adam og Eva.Det første som hende var at dei såg at dei var nakne. Skamma kom inn i verda saman med synda. Uskulda mellom ektefellane vart brote. Adam var snar til å skulde på kona si då Gud kravde han til rekneskap for hans synd. Er det den første ekteskapskrangel vi ser ein flik av?

Konsekvensane vart dinest enorme for ætta som kom etter dei første menneska. For deg og meg. Synda smitta. Skamma føl med synda. Idyllen er broten. Ulven og lammet bur ikkje i lag lenger. Løva og kalven beitar ikkje saman. (Jfr. Jes.11,6)
Og Adam og Eva er ikkje lenger like lukkelege som dei var i Paradis før freistaren lokka dei til det som syntes å vere aldeles.

Vi møter dei på denne 2.s. i fastetida, desse to første menneska, i tekstordet vi har lese. Adam og Eva.
Kor lenge var Adam i Paradis?» Vi kjenner det folkelege spørsmålet.Det gjekk ikkje lenge før idyllen sprakk.Det høyrest framleis ut som om freden og roa kviler over hagen. «Dei høyrde lyden av Herren Gud som vandra omkring i den svale kveldsbrisen», står det.

Nei, nei! Det er slett ikkje idyll over dette. Etter syndefallet kom redsla inn mellom menneska. Dei to gøymde seg. Dei var redde for å møte Gud.Familien er i krise. Den gode ordninga som ekteskapet skulle vere, er sett under press. Menneska spør slik slangen lærte dei å spørje. - Har Gud verkeleg sagt…

Guds skaparvilje er god. Men gjennom syndefallet har vi menneske øydelagt det gode. Og vi ser ruinane av det som gjekk sundt rundt oss kvar einaste dag.Vi kjenner kanskje på skamma over at vi ikkje fekk det til. I familielivet. I samfunnslivet. Når naturen ser ut til å slå tilbake mot vårt misbruk av Skaparverket. Vi kjenner oss nakne, slik Adam og Eva gjorde det då dei åt av den forbodne frukta.

Dette er situasjonen på denne søndagen. Vi er ikkje lenger i Paradis. Vi er i Haus kyrkje.

Har Gud verkeleg sagt?Desse enkle, tilsynelatande uskuldige, men likevel djevelske orda, er starten på menneskeslekta si vonde og vanskelege historie. Det starta med at idyllen i familielivet rakna. Neste steget vart brodermordet. Allereie i Bibelens første familie går det så langt.Framhaldet kjenner vi. Synda sine ufattelege følgjer med krig og opprør, død og sorg, tårer og fortviling.

Moderne menneske likar ikkje at kyrkja framleis talar om synd. Og om synda sine følgjer.«Middelalder», er det mange som fnyser. Tusenårige eventyr og myter står det skrive om i kritiske kommentarar til at kristne trur på, og tilber, denne Gud som vi møter i Urhistoria i 1.Mosebok.

Kritikarane og dei moderne vantruande kan kanskje fornekte han som dei kristne forsakar; djevelen med alt hans vesen. Dei kan blåse i barten av at vi talar om synd, og at vi seier fram ei syndsvedkjenning i gudstenesta vår.

Men dei kan ikkje vere blinde for alt det vi med eit samlebegrep kallar for synd. Dette som fører enkeltmenneske og ei heil menneskeslekt til randa av samanbrot og fortviling.
Også for ein teolog og for ei kristen kyrkje er det meiningsfullt og nyttig å nærme Urhistoria i 1.Mosebok med kritiske blikk. Det er neppe god teologi å lese alle desse forteljingane kritikklaust og utan å ta inn over seg at mangt og mykje som står her kan ha litterære trekk som kan kallast for mytiske. Det er dumskap å fornekte at vi finn liknande, nesten parallelle forteljingar i andre religionar.

Dette går det godt an å leve med for kristne. Men for den kristne gjeld om å tru det grunnleggjande og bakanforliggjande – det at Gud skapte, at skaparverket var godt, og at mennesket var sentrum i det skapte.

Og så at vi held fast ved at mennesket på eit eller anna vis gjorde det syndige brotet som fekk slike fatale konsekvensar.
Ei anna forteljing i Urhistoria handlar om Noah. Om båten. Om dyra. Om han og ho av alle slags skapningar som gjekk om bord i Arka.

For Noah hadde fått vite at Gud angra på det han hadde gjort i skapinga.Vi les om regnet. Det er som om vi kjenner oss att, vi som bur her på Vestlandet. Det står at det regna i førti dagar og førti netter. Sant å seie er vi lite imponerte over det. Men uansett kor mykje regn vi er vane med, så fortel i alle fall Bibelen om at vatnet steig, og at liv vart utrydda. Menneske, dyr og plantar vart utrydda. Gud følgde opp sin anger over skaparverket.Verda går tilbake til det kaos som var før Gud i si skaparakt ordna i kaos.
Det er som om strukturane bryt saman under vekta av menneska si synd.

Og vi som lever i dag må våge å spørje oss sjølve: Er det noko liknande som held på å skje med oss? Med vår tid? Med menneska som lever i denne generasjonen og som skal leve vidare i den neste generasjonen?

Strukturar som bryt saman. Klima som endrar seg. Ekstremvêr kallar vi det for i dag. ”Menneskeskapt” seier dei fleste om det som hender rundt oss. Vi ser i fortviling på alt som skjer. Vi spør oss: Er det botnventilane som vert dregne ut og toppventilane som vert opna slik at kaoset på nytt strøymer over oss?

Men midt i kaoset under storflommen i Bibelsk urtid fantes det altså eit håp. Ei øy – ei ark av håp. Ein båt bygd i trass og tru av denne merkelege mannen som av ein eller anna grunn fann nåde for Herrens augo.

I vår moderne tid må vi speide etter håpet. I vår tid må vi lese oss til håpet ved å opne vår Bibel. Håpet om at Gud aldri meir vil la noko så forferdeleg som ein ny storflom skje.Difor skal du gle deg når du kan sjå regnbogen ute i naturen. Dette nydelege synet som fortel om regn og sol som sameinar seg til fargeprakta i bogen.

Tenkjer du då på det Gud sa til Noah og familien hans?- Eg gjer mi pakt med dykk: Aldri meir skal alt som lever, tynast av storflaumen; aldri meir skal det koma ein flaum som legg jorda i øyde.» Og Gud sa: «Dette er teiknet på pakta eg skipar mellom meg og dykk og kvar levande skapning som hjå dykk er, for ætter som kjem i alle tider: Eg set bogen min i skyene;  han skal vera eit teikn på pakta  mellom meg og jorda.” (1.Mos 9,11-13)

Du skal sjå på regnbogen, Guds boge i skyene som er teiknet på pakta Gud har gjort, på hans lovnad til oss. Aldri meir, seier Gud!
Aldri meir, fordi Gud også har gjort ei ny pakt med menneska. Den nye pakta. Den som vart skriven av Jesus. Skriven med blod.

Vi høyrde om det for ei veke sidan: «Frå den tid tok Jesus Kristus til å gjera det klårt for læresveinane at han laut fara til Jerusalem, og at dei eldste, overprestane og dei skriftlærde skulle la han lida mykje. Han skulle bli slegen i hel, og tredje dagen skulle han reisast opp.» (Matt 16,21)

Difor kunne vi også lese det slik i orda frå Paulus tidlegare i gudstenesta: Difor: Slik som ein manns fall vart til fordømming for alle menneske, slik fører ein manns rettferdige gjerning til frikjenning og liv for alle menneske. (Rom 5,18)

Jesu rettferdige gjerning, då han gjekk til Jerusalem, vart slegen i hel og stod opp att – det fører med seg frikjenning  og liv for alle oss som var sette i bås med Adam og Eva då redsla tok dei etter  syndefallet.

AMEN!